Avusturya’da “Açık camiler günü” ne anlama geliyor?

Derleyen | Adem Hüyük 

Avusturya devleti İslam’ı resmen tanıyan Avrupa ülkelerinin başında gelmektedir. Ülkede çok sayıda Müslüman yaşamaması ve yine diğer Avrupa ülkeleri gibi kitlesel Müslüman göçü olmamasına rağmen, 15 Temmuz 1912’de İslam Yasası yürürlüğe girmiştir. 

Ancak İslam’ı Kıta Avrupa’sında erken tanınması, Avusturya’yı olumlu yönde ayrıcalıklı kılmamış, ileriki yıllarda artacak olan Müslüman nüfusun yaşadığı pek çok sorunlar noktasında, diğer Avrupa ülkelerinden daha geri bir pozisyon aldığı görülmüştür. 

Müslümanların geçmişi, 895 yıllarına kadar uzanıyor 

Avusturya’da Müslümanların geçmişi, 895 yıllarına kadar uzanmaktadır. Bu tarihlerde Panon ovalarında Asyalı Türk köylerinden bahsedilmektedir. Ayrıca Macar imparatorluğu topraklarında Müslüman tüccarlarının ve zanaatkârların olduğu bilinmektedir. 

Monarşi Avusturya’sında İslam’a dair izler, 1674 yılında Viyana Üniversitesi’nde kurulan Türkçe, Arapça, Farsça ve İslam Hukuku bölümü ve 1874 Bosna-Hersek’in Avusturya-Macar İmparatorluğu topraklarına katılmasıyla görülmekte, bu gelişmeler Avusturya’nın İslam ve Müslümanlara olan ilgisinde yeni bir boyut kazandırmıştır. 

1900 yılında Viyana’da 889 Müslüman yaşıyordu 

1912 İslam’ın tanımamasına giden süreç, her ne kadar nitel ve nicel gelişmelerin sonucu olarak görülse de 1908 yılında Bosna Hersek’in tamamen Avusturya-Macar İmparatorluğu’na ilhak edilmesi, orada yaşayan Müslümanların artık imparatorluğun bir parçası olması, İslam dininde tanımasını zorunlu kılmıştır. Gelişmeler ve Müslüman temsilcilerinin Müslümanların inançlarının anayasal güvenceye alınması için baskı unsuru olmuştur. 

Uzun süren müzakerelerin ardından, eski bakanlık şefi Max Hussarek von Heinlein başkanlığında Millî Eğitim Bakanlığı’ndaki bir çalışma grubu, 15 Temmuz 1912’de yürürlüğe giren İslam Yasası’nı hazırlar. Böylece İslam ve Hanefi mezhebi resmi dini cemaat statüsü olarak kabul görür. 

Naziler, Müslümanlar Viyana İslam Cemaati’ni kurdu 

1943 tarihinde Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi’nin [NSDAP] desteğiyle, Müslümanlar Viyana İslam Cemaati (Islamische Gemeinschaft zu Wien) derneğini kuruldu. Ancak 1944’ten sonra bu dernek pek aktif olamamış ve 1948’de kapanmıştır. 

İkinci Dünya Savaş’ı sonrası, Avusturya’daki Müslüman kurumlara istikrarsızlık hâkim olur ve böylece, 1950’lerin başlarında, Avusturya’daki Müslümanlar için dini dayanışma, sosyal etkinlikler ve destek hizmetleri şeklinde hayırsever amaçlar peşinde koşan “Avusturya Müslümanları Birliği” kurulur. Kurumsal anlamda önemli yenilikler, başta Türkiye ve eski
Yugoslavya’dan gelen işçi göçüyle birlikte kendini göstermeye başlar.

Avusturya İslam Cemaati’nin Kurulması 

Avusturya’daki Müslüman kurumlar için çok önemli bir dönüm noktası, 1962’de Bosnalı entelektüel Smail Balić tarafından‚ Müslümanlar için Sosyal Hizmet Derneği’nin (Moslemischen Sozialdienst) kurulmasıyla başlamıştır. 

Tümüyle Avusturya’nın Müslüman temsilini oluşturmak için devlet nezdinde yapılan başarısız girişimden sonra, 1971’de Balić devletin 1912 İslam yasası çerçevesinde Müslümanların tanıması için resmi bir müracaatta bulunur. 

Bu müracaat, ancak Avusturya İslam Cemaatı’nın (IGGiÖ= Islamische Glaubensgemeinschaft in Österreich) kurulmasıyla, nihayet 2 Mayıs 1979’da karara bağlanır. 

O zamandan beri, yasal olarak tanınan bu dini topluluk, kamu hukuku altındaki bir kurum ve Avusturya’da İslam’a özgü konularda müzakere ve diyalog ortağı olmuştur. [Kaynak: Viyana Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ednan Aslan] 

Açık Camiler Günü 2022 

Öteden beri popülist siyasetin seçim malzemesi olan Avusturya Müslümanları ve onların yaşam tarzı, 11 Eylül 2001 tarihinde New York’taki Dünya Ticaret Merkezi ikiz kulelerine yapılan saldırı sonrasında daha derinlemesine siyasetin argümanı haline gelmiştir. 

“Radikal İslam” söylemleri üzerinde dernek ve camilerin fişlenmesi ve katılması kolaylaşmış, Avusturya kamuoyunda Müslümanlar potansiyel terörist suçlamasına maruz kalmışlardır. 

Popülist siyaset ve ona kalemşörlük yapan medyanın bu saldırılarına karşın, Avusturya İslam Cemaati [IGGÖ], ülkede yaşayan Müslümanların dayanışma içerisinde olduğunu ve Avusturya’nın bir parçası olduklarını ispat etmeye çalışmıştır. 

“Açık Camiler Günü” projesi de işte bu ispat etme, popülist siyasete karşı duruşun bir parçası olarak hayata geçirilmektedir. 

 “Açık Camiler Günü” kapsamında yapılan açıklamada 

“Bugün Avusturya’da 700.000’den fazla Müslüman yaşıyor. Siyasetin, toplumun ve medyanın onlara gösterdiği artan ilgiye rağmen, hala homojen bir grup olarak görülüyorlar.

Bu ülkedeki Müslüman topluluklar, menşe ülke, ana dil, kültürel geçmiş, İslam inancına bağlılık, dindarlık, siyasi tutum, sosyal bağlılık veya eğitim düzeyi açısından muazzam çeşitlilik ile karakterize edilir.

Son yıllarda, camiler ve mescitler, zar zor algılanabilen ibadethanelerden, çeşitli mimari formlarda kamuya açık ve görünür camilere dönüşmüştür bunlar, adanma, ibadet ve dini çalışma yerleri olarak artık Avusturya’daki dini altyapının temel bir parçasını oluşturmaktadır.

Ancak camiler aynı zamanda sosyal bir arada yaşama yerleridir ve bugün çeşitli sosyal teklifleri, kültürler arası ve dinler arası karşılaşmalar ve mahalle ile temas ve günlük hayata entegrasyon için artan bir arayış ile karakterize edilmektedir.

Avusturya İslam Cemaati (IGGÖ) ve kurumları, bu tanışmayı ve farklı din, kültür, dünya görüşü ve etnik kökene sahip insanlar arasında kalıcı bir diyaloğu teşvik etmek amacıyla, “Açık Camiler Günü”nde kapılarını ilgili kitleye açıyor. “.

Bu şekilde yaratılan karşılaşma fırsatları, insanların sadece kişisel sohbetler bağlamında birbirlerini tanımalarını ve fikir alışverişinde bulunmalarını sağlamakla kalmamalı, her şeyden önce Avusturya’daki Müslüman yaşamının çeşitliliğini göstermeli ve sürdürülebilir bir yaşamın kurulmasına katkıda bulunmalıdır” deniyor… | © DerVirgül 

Açık Camiler Günü’e katılan camilerin listesi

KÄRNTEN
Islamisches Kulturzentrum Klagenfurt „Srebrenica Blume Moschee“ (Bosniakische Kultusgemeinde)
Ebenhofstraße 2, 9020 Klagenfurt

NIEDERÖSTERREICH
Moscheeeinrichtung Mevlana (Kultusgemeinde Islamische Föderation)
Matthias Corvinus Strasse 2, 3100 St. Pölten
Moscheeeinrichtung Havas (Kultusgemeinde Islamische Sufi Gemeinschaft)
Badener Str. 13, 2700 Wiener Neustadt

OBERÖSTERREICH
Nur-Moschee (Bosniakische Kultusgemeinde)
Kremplstraße 1a, 4020 Linz

SALZBURG
Moscheegemeinde Bosnisch Islamische Gemeinschaft Salzburg
Gabelsbergerstraße 34, 5020 Salzburg

STEIERMARK
Ymer Prizreni (Albanische Kultusgemeinde)
Sterzinggasse 33, 8053 Graz

VORARLBERG
Moscheeeinrichtung Hohenems (Türkisch-Muslimische Kultusgemeinde)
Robert-Koch-straße 18a, 6845 Hohenems

WIEN
Islamisches Zentrum Wien
Am Bruckhaufen 3, 1210 Wien
Islamisches Kulturzentrum (Union islamischer Kulturzentren)
Muhrengasse 60, 1100 Wien
Dzemat Bosna II (Bosniakische Kultusgemeinde)
Zwinzstraße 4-6, 1160 Wien