Keser döner, sap döner, gün gelir hesap döner

Resmi adı PMC Wagner olan Wagner Grubu, bir Rus paramiliter örgütüdür. Çeşitli şekillerde özel bir askeri şirket, bir paralı asker ağı veya Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in fiili bir özel ordusu olarak tanımlanmaktadır. Wagner’in kurucusu Yevgeni Prigojin olarak bilinmektedir. Çoğu kaynakta 2014 yılında kurulduğu açıklanan Wagner grubu, özellikle Ukrayna’daki savaş sırasında ününü tüm dünyaya duyurmuştur.

İlk olarak 2014 yılında Doğu Ukrayna’da Rusya yanlısı ayrılıkçı güçleri desteklediği sırada ortaya çıktı. Wagner Grubu’nun kendisi ideolojik olarak yönlendirilmese de Wagner’in çeşitli unsurları neo-Naziler ve aşırı sağcı aşırılık yanlıları ile ilişkilendirilmiştir.

Wagner Grubu, Rus çıkarlarını desteklemek için faaliyet gösterdiği, Rusya Savunma Bakanlığı’ndan (MoD) askeri teçhizat aldığı ve eğitim için MoD kurulumlarını kullandığı için, genellikle MoD’nin veya Rusya’nın askerî istihbarat teşkilatının fiili bir birimi olarak kabul edilir.

Paramiliter ordu olarak tanımlanan bu grup, Rusya ordusunun resmi olarak faaliyet gösteremediği alanlarda faaliyet gösteriyor.

Wagner Grubu’nun kurucusu Yevgeni Prigozhin’dir. Çoğu kaynakta 2014 yılında kurulduğu açıklanan Wagner grubu, özellikle Ukrayna’daki savaş sırasında ününü tüm dünyaya duyurmuştur.

Ayrıca Suriye, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki savaşlarda da Rus hükümetinin yanında bulunmuştur. 2016 yılının başlarında yaklaşık 1.000 kişilik çalışanı bulunurken 2017 itibarıyla bu sayının 6.000’i aştığı belirtilmişti.

2022 yılında ise yapılan bir açıklamada Wagner grubuna bağlı insan sayısının toplam 50 bini bulduğu iddia edilmişti.

Paramiliter Ne demek?

Paramiliter terimi yarı askeri anlamına gelir. Paramiliter güçler, yarı askeri özelliklere sahip birliklerdir. Bazı durumlarda gönüllü kişilerden oluşurken bazı durumlarda ise devlet tarafından desteklenirler.

Devlet tarafından desteklenen Paramiliter gruplar, paralı asker gruplarıdır. Rusya’nın paramiliter ordusu Wagner ise Rusya Devlet Başkanı Putin’in fiili özel ordusu olarak tanımlanabilir.

Grubun ana yatırımcısının Rusya Devlet Başkan Vladimir Putin ile yakın bağlantılara sahip bir iş insanı olan Yevgeni Prigojin olduğu söylenmektedir. İlk olarak 2014 yılında Kırım krizi sırasında ortaya çıktılar ve yarımadanın kansız ve sessiz bir şekilde ilhak edilmesi sırasında Rus birlikleri ile birlikte hareket etmekteydiler.

Kırım’ın ilhak edilmesinden sonra Donbass Savaşı’nda ayrılıkçı güçlere destekte bulundular. Ekim 2015 tarihinde Rusya’nın Suriye’de başlattığı askerî harekâtın ardından Suriye hükûmeti güçleri safında yer aldılar. Wagner’in bu yurtdışı faaliyetlerinde GRU’dan destek ve koordinasyon aldığı söylenmektedir.

2018 yılı itibarıyla grup İkinci Libya İç Savaşı’nda Halife Hafter güçleri ile birlikte savaşmaktadır.

2016’nın başlarında Wagner’in 1.000 çalışanı vardı, daha sonra bu sayı Ağustos 2017’de 5.000’e ve Aralık 2017’de 6.000’e yükseldi. Kuruluşun Arjantin’de kayıtlı olduğu ayrıca Sankt-Peterburg ve Hong Kong’da ofisleri olduğu iddia ediliyor.

Bu bir askeri darbe mi?

Prigojin, tüm askeri darbe iddialarının saçma olduğunu söylüyor.

Ancak, ordunun paralı askerlerine yeterli malzeme ve cephane sağlanmaması nedeniyle başlayan tartışmalar, şimdi savaşı yöneten iki yetkili Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov’a karşı doğrudan bir meydan okumaya dönüştü.

Şu ana kadar yaşananlar bir darbe değil, çünkü yönetimi ele geçirme iddiası dile getirilmedi. Prigojin, yaygın destek aldığını söylese de “özel askeri şirketi” orduyu da temsil etmiyor.

Ancak Rusya’nın komuta kademesini devirme girişimi ve Putin’in otoritesine karşı bir meydan okuma.

Kremlin yaşananları çok ciddiye alıyor. Moskova bölgesinin tümü “terörle mücadele rejimi” altında alarma geçti ve büyük organizasyonlar iptal edildi. Ukrayna’nın kuzeydoğu sınırındaki Voronej bölgesinde de benzer önlemler alındı.

Prigojin “25 bin kişiyiz. İsteyen herkes bize katılsın” dedi. Bu, Putin’i tehdit etmeye yeterli değil, ancak komuta kademesine karşı bir meydan okuma.

Güçlerini Rostov’a geçiren Prigojin’in savaşın yönetildiği karargahın etrafını sardı ve hem bakanın hem de genelkurmay başkanının kaçtığını iddia ediyor.

Prigojin ne istiyor?
“Adalet yürüyüşü” iddiası muğlak ve komuta kadrosuyla tartışması hızla öyle bir noktaya geldi ki, bu isimleri devirmek istiyor.

Rostov’da çekilen bir videoda Prigojin’in savunma bakan yardımcısı ve bir generale savunma bakanı ve genelkurmay başkanı gelip, kendisiyle görüşene dek kenti abluka altında tutacağını söylediği görülüyor.

Olaylar nasıl gelişti?

Prigojin uzun süredir Rusya lideri Putin’in yakın bir müttefiki ve Putin’in iktidarında zengin bir iş insanına ve sonra paralı asker patronuna dönüştü.

Wagner savaşçıları, ülkenin doğusundaki Bahmut’un aylar süren geri alınması savaşında büyük kayıplar verdi. Prigojin, komuta kademesini cephane kıtlığı nedeniyle suçladı ve sosyal medyada Ukrayna’daki Rus güçleri arasındaki bölünmeyi sergileyen küfürlü konuşmaları yayımlandı.

Prigojin hiç doğrudan Putin’i hedef almadı, ancak “mutlu büyükbaba” gibi alaycı ifadeleri dolaylı eleştiri olarak değerlendirildi. Geçen ay da “Bu büyübaba tam bir serseriye dönüşmüşse, Rusya nasıl kazanabilir?” diye sormuştu.

23 dakikalık uzun konuşmasında, savaşın tüm meşruiyetinin bir yalan ve “küçük bir grup serserinin” terfi almak ve halk ile başkanı kandırmak için bir bahane” olduğunu söylemişti.

Olaylar daha sonra hızla gelişti.

Prigojin orduyu, Ukrayna’daki adamlarına yönelik ölümlü bir füze saldırısından sorumu tuttu ve ordu bu iddiayı reddetti.

Cuma gece saatlerinde “adalet yürüyüşünün” başladığını söyledi.

Ukrayna’daki Rus güçlerinin komutan yardımcısı General Sergey Stovkin, geri adım atmasını ve Putin’in otoritesine itaat etmesi çağrısı yaptı.

Ancak sabah saatlerinde Prigojin’in adamları Rostov’a ulaştı.

Wagner savaşçılarının, daha kuzeydeki Voronej’deki askeri tesisleri de kontrol altına aldığına dair haberler var.

Putin ve Rusya için ciddi bir an

Bu, Rusya’nın Ukrayna işgaline yan da Putin’in liderliğine karşı doğrudan bir meydan okuma değil. Ancak Rus liderinin, kararlı ve ödünsüz bir açıklama yapmasına yetecek kadar ciddi.

Prigojin sadece Rostov’a konuşlanma değil, askeri talepleri karşılanmazsa, Moskova’ya doğru yürüme tehdidinde bulundu.

Şu ana dek hep sadece silah tedariki için komuta kademesiyle mücadele etti, şimdiyse lider kadrosuna meydan okuyor.

Prigojin’in Rusya’da önemli bir halk desteği var. Meydan okuması işe yaramasa bile, bu en azından Ukrayna’da paralı askerlere ihtiyaç duyan bir ordu için kriz durumu.

Ancak bu aynı zamanda Putin’in liderliği için bir dönüm noktası ve nasıl sona ereceğini söylemek için çok erken.| ©Derleyen DerVirgül