Karl Renner’den Karl Nehammer’e | 1945’ten bu yana Avusturya Şansölyeleri

29.09.2024 Pazar: Avusturyalılar ülkenin yeni yönetimini belirlemek üzere sandık başına gidiyor. Pazar günü sabah saatleri itibariyle sandıkların açılması ile ülke genelinde oy kullanma işlemleri başladı. 16 yaşını doldurmuş 6,3 milyon seçmen Ulusal Meclis’te görev yapacak 183 milletvekilini, dolayısıyla yeni hükümeti seçecek.

Avusturya’nın yeni şansölyesi pazar günü saat 17:00’dan sonra sayılmaya başlayacak oylar neticesinde belli olacak.

1945’ten bu yana Avusturya Şansölyeleri

Avusturya’nın 1945’ten bu yana başbakanları. Sekiz ÖVP ve sekiz SPÖ şansölyenin yanı sıra partisiz bir şansölye.

27 Nisan 1945’te işgalci güçler tarafından İkinci Cumhuriyet’in ilk şansölyesi yeniden canlanan devletin geçici hükümetine emanet edildiğinde ülke harabeye dönmüştü. İhtiyaç ve açlık o kadar büyüktü ki Karl Renner düzenli olarak müttefik güçlerden yiyecek yardımı istemek zorunda kaldı. Sosyal Demokrat Parti [SPÖ], Halk Partisi [ÖVP] ve komünistlerden oluşan hükümetinin en acil görevi kamu düzenini sağlamaktı.

| Şansölye Karl Renner

Ancak ilk şansölyenin adının gerçekte Karl Renner olup olmadığı kesin değil. Çiftçi bir ailenin ikiz erkek kardeşiyle doğan 18. çocuğu olan Karl’ın koluna kırmızı bir fiyonk, ikiz kardeşi Anton’un koluna ise çocukları birbirinden ayırabilmek için mavi bir fiyonk bağlanmıştı. Bazen kimin Karl, kimin Anton olduğu anlaşılamıyordu. Karl Renner bizzat birkaç kez şunu söyledi: “Ben Anton olduğuma ve onun da Karl olduğuna inanıyorum.”

Renner, 1938’de Hitler Almanya’sına “ilhak” yönünde oy vermekle suçlanıyor. Bugün, yani pazar günü oy verdiğimizde, Ulusal Konsey’in oluşumuna oy veriyoruz ama tabii ki Federal Şansölye’nin şahsını da düşünüyoruz. ÖVP, Kasım 1945’te İkinci Cumhuriyet’in ilk Ulusal Konsey seçimini mutlak çoğunlukla kazandığında, Leopold Figl, savaş sonrası yeniden yapılanma ve Nazi yönetimi gibi kalıcı başarıları da içeren hükümetin başına geçti.

| Leopold Figl [solda] Julius Raab

Julius Raab, sosyal ortaklık yoluyla güvence altına alınan ekonomik konsolidasyonu mümkün kıldı. Esprili olduğu kadar halka da yakın olan Şansölye’nin tipik sözleri şu ifadelerdi: “Almanlar ekonomik mucizelerini sıkı çalışmalarına, kararlılıklarına ve azmine borçlular. Avusturya’nın ekonomik mucizesi ise gerçekten bir mucizedir!”

Raab’ın halefi Alfons Gorbach dürüsttü ama Şansölyelik görevine uygun değildi; hatta partideki meslektaşları tarafından reddedilmişti. Onu, ÖVP’ye hem en büyük zaferini hem de en büyük yenilgisini veren Josef Klaus izledi: 1966’da Klaus salt çoğunluğu kazandı ve ilk tek başına hükümeti kurdu. Dört yıl sonra Şansölyeliği Bruno Kreisky’nin SPÖ’süne devretmek zorunda kaldı.

Zafer saatinde Josef Klaus aynı zamanda hayatındaki en kötü kaderin darbesini de aldı: Büyük seçim zaferinden bir hafta sonra 21 yaşındaki kızı kalp hastalığına yenik düştü…

Başka hiç kimse Bruno Kreisky kadar uzun süre ve çoğunlukla mutlak çoğunlukla hüküm sürmedi. Birçoğu onunla birlikte “yolun bir kısmını” yürüdü. Ancak halefi Fred Sinowatz şansölye oldu.

İki Şansölyenin her birinden hâlâ alıntılanan birer cümle kaldı; bu da onların dönemi için tamamen alışılmadık bir durum değil. Kreisky’nin kendine güvenen “Ben aynı fikirdeyim” ifadesi, Sinowatz’ın “Her şey çok karmaşık” ifadesiyle tezat oluşturuyor.

Kurt Waldheim 1986’da Federal Başkan seçildiğinde işler onun için gerçekten karmaşık hale geldi. Sinowatz ertesi gün istifa etti. En büyük başarısının Franz Vranitzky’yi Başbakanlığa halefi olarak aday göstermesi olduğu düşünülüyor.

| Üç Şansölye: Viktor Klima, Fred Sinovatz, Franz Vranitzky

Büyük koalisyon

Jörg Haider’in FPÖ lideri seçilmesinin ardından “Vrantz”, ülkeyi küçük bir koalisyondan büyük koalisyona geri döndürdü. Özellikle Vranitzky’nin ÖVP Dışişleri Bakanı Alois Mock ile birlikte Avusturya’yı Avrupa Birliği’ne yönlendirmesinden bu yana onun tarihteki yeri kesindir.

Viktor Klima’dan geriye kalan, medyanın ilgisini çeken sarı çizmelerle yardım etmek için kendisini sel bölgesine gitmiş olmasıdır.

Wolfgang Schüssel 1999’da muhalefette kalmak istedi ancak daha sonra Özgürlük Partisi tarafından hükümetin başına seçildi.

Alfred Gusenbauer’in kum havuzunda Şansölye olmayı hayal ettiği söyleniyordu, ancak Ballhausplatz’ta sadece iki yıl Şansölye olarak kalabildi.

Werner Faymann, Mayıs 2016’da Viyana Rathausplatz’ta düzenlenen yürüyüşte yaptığı konuşmanın ıslık sesleri arasında boğulması üzerine şansölye olarak görevinden ayrılmak zorunda kaldı.

| Sebastian Kurz [solda], Christian Kern

ÖVP’nin genç yıldızının H. C. Strache’nin FPÖ’sü ile hükümet kurması, İbiza skandalıyla koalisyonu bitnesine neden oldu.

Kurz daha sonra Yeşiller’i denedi ancak Sebastian Kurz’la olan suçlayıcı sohbet mesajlarının ortaya çıkması üzerine grup ayrıldı.

Federal Cumhurbaşkanı Van der Bellen parti dışı anayasa yargıcı Brigitte Bierlein’i bir geçiş hükümeti kurması için görevlendirdi ve bu hükümetin yerine kısa dönemli Şansölye Alexander Schallenberg getirildi.

| İkinci Cumhuriyetin tek kadın başbakanı: Brigitte Bierlein

6 Aralık 2021’de, birçok krizin yaşandığı bir dönemde gelen hükümetin dizginlerini Karl Nehammer devraldı.

Çocuklara sıcak yemek olarak 3,50 Euro’ya patates kızartmasıyla birlikte McDonald’s hamburgeri tavsiye etmesiyle “Şansölye menüsü” 2023 yılının kelimesi oldu.| ©DerVirgül