Rusya – Ukrayna Gerilimi Hakkında Ne Biliyoruz?

Ukrayna 603.549 km² yüzölçümüyle tamamı Avrupa’da olan en büyük ülkedir. Doğuda ve kuzeydoğuda Rusya, kuzeybatıda Belarus, batıda Polonya, Slovakya ve Macaristan, güneybatıda Romanya ve Moldova’nın komşusudur. Ayrıca güneyde Karadeniz ve Azak Denizi’ne kıyısı bulunmaktadır.

• 45 Milyon nüfuslu Ukrayna, Rusya ve Avrupa arasında bulunduğu için stratejik olarak Rusya açısından çok önemli. Şu anki krizin sebebi de kendisini daha çok Avrupalı görenlerle kendisini daha çok Rus görenler arasındaki anlaşmazlık…

• Ukrayna 1919-1991 arası Sovyetler Birliği’ne üyeydi. 1930’da yoksulluktan, daha sonra da Nazi Almanyası yüzünden milyonlarca kişi hayatını kaybetti. 1986’da da Çernobil faciası meydana geldi. 

• Sovyetler dağılınca 1991’de referandum ile Ukrayna bağımsızlığını ilan etti. Referandumda %90 bağımsızlık lehine oy kullandır. Ülke o günden beri ekonomisini ayağa kaldırmak, yolsuzluğu sonlandırmak ve politikasını oturtmak için mücadele veriyor.

• 2004 yılı Ukrayna için bir dönüm noktası oldu. O zamanki Başbakan Viktor Yanukovych, başkan olarak seçildi. Avrupa’ya yakın olan muhalefet partisi lideri Yushchenko, Yanukovych’i hile yapmakla suçladı ve Ukrayna’da protestolar başladı. 

• Büyük protestolar “Turuncu Devrim” olarak adlandırıldı ve Ukrayna’nın en üst mahkemesi seçimlerin tekrar edilmesine karar verdi. Tekrar yapılan seçimlerde muhalefet lideri Yuchchenko kazandı.

• Yuchchenko’nun başbakanı Yulia Tymoshenko oldu. Ancak başarısız yönetim “Turuncu Devrim” koalisyonunun zayıflamasına sebep oldu.

• Putin, kendi desteklediği adayın başkan seçilmemesi sonucunda 2006 ve 2009 yıllarında Ukrayna’ya gaz akışını kesti. Ağır ekonomik kriz sonucu Putin’in adayı Yanukovych 2010 yılında başkan olarak seçildi.

• 21 Kasım 2013’de Yanukovych, Avrupa Birliği ile bağlarını sıkılaştıracak olan anlaşmayı imzalamayacağını söyledi. Bu Yanukocych’in Rusya’ya yakınlaşacağı manasına geliyordu.

• Protestocular Kiev’deki Bağımsızlık Meydanı’nı ve Turuncu Devrim’in başladığı yer olan Maidan’ı işgal ettiler.

• 24 Kasım’da 100.000 protestocu “Ukrayna Avrupa’dır” sloganlarıyla gösteri yapmaya başladı ve Yanukovych’in istifasını istedi. Çok geçmeden şiddetli polis müdahalesi başladı.

• Takip eden 2 hafta boyunca gösteriler artarak devam etti. Protestocular çadırlarla meydana yerleşti ve barikatlar kuruldu. Çok defa devlet binalarını işgal girişimleri oldu.

• “Rüyalarımızı çaldılar. Eğer bu hükümet halkın isteklerini yerine getiremeyecekse böyle bir hükümet ve başkan bizim için bitmiş demektir” Bu sözler isyanlarla birlikte siyaset yapmaya başlayan milli boksör Vitaly Klitschko’ya ait

• Rus Medyası, protestoların Amerika tarafından finanse edildiğini ve protestoları organize edenlerin profesyonel “devrimciler” olduğunu iddia etti.

• 10 Aralık’ta polis, çadırları ve barikatları yıkmak için müdahale etti ama protestocular tarafından püskürtüldüler. 17 Aralık’ta Putin, Ukrayna’ya 15 Milyar Dolarlık yardım paketi vermeyi ve gaz fiyatlarını 3’te 1’ine çekmeyi teklif etti. Amacı Yanukovych’e olan desteği arttırmaktı

Şiddet artarak devam etti. 25 Aralık’ta maskeli adamlar, muhalif gazeteci Tatyana Chornovol’u aracından sürükleyerek çıkartıp darp etti. Darp fotoğrafları kısa sürede viral oldu.

• Başkan Yanukovych, ılımlı yaklaşım ile sert müdahale arasında bocalarken aralarında Senatör McCain’in de olduğu Amerika ve Avrupa Birliği’ne bağlı üst düzey politikacılar Kiev’e giderek muhalefete desteklerini belirttiler.

• 16 Ocak’ta Ukrayna Parlamentosu bir dizi kanun geçirerek her türlü protestonun yasa dışı olduğunu iddia etti.

• Geçirilen yasa tasarısı çatışmaları iyice alevlendirdi. Yüzlerce protestocu polisle çatıştı, polis de -8 derece sıcaklıkta plastik mermi ve TOMA’larla cevap verdi.

• Avrupa Birliği, Ukrayna Hükümetini sert bir dille uyardı. Parlamento görüşmelerin ardından 2 yasa dışında tüm yasaları geri çekti. Başbakan Mykola Azarov istifa etti.

• 17 Şubat’ta şiddetli çatışmalar tekrar başladı. Parlamento binası dışında yapılan sert ve saldırgan protestolar Hükümet ve Muhalefet arasındaki görüşmeleri iyice zora soktu.

• 7 Gösterici, 6 Polis yaşanan çatışmalarda hayatını kaybetti. Hükümet protestocuları uyararak, eğer gösteriler devam ederse polisin daha sert müdahale edeceğini söyledi.

• Ancak çatışmalar ve ölümler son bulmadı. Obama sert bir şekilde Ukrayna hükümetinin aksiyonlarını eleştirdi. Aynı gün Yanukovych ve muhalif liderler anlaşma sağladıklarını ve pazarlıklara başladıklarını duyurdular.

• Yapılan pazarlıklar sonucunda erken seçim kararı çıktı. Ayrıca başkanlık makamının yetkileri sınırlandırıldı. Ayrıca İçişleri Bakanı, polisin sert müdahalesinden sorumlu tutuldu ve kovuldu. 20 Şubat itibariyle ölü sayısı 42’yi bulmuş, yaralı sayısı binlere yaklaşmıştı.

• 22 Şubat’ta Parlamento, Başkan Yanukovych’in görevden alınması için oylama yaptı. Yanukovych Kiev’den kaçarak daha güçlü olduğu Rusya destekçisi doğu kısmına gitti.

• Aynı gün Parlamento, hapiste bulunan eski başbakan Yulia Tymoshenko’yu serbest bıraktı. Tymoshenko kabul etmediği yolsuzluk suçlamaları sebebiyle hapiste bulunuyordu.

• İlerleyen günlerde Yanukovych ortadan kayboldu. Rusya’da olduğu sanılan lider hakkında “Toplu Cinayet” suçlamasıyla tutuklama kararı çıkartıldı.

• Yanukovych’in kaçmasıyla, protestocular evini işgal etti. Ekstra lüks yaşamı gözler önüne serilmiş oldu

• 23 Şubat’ta, Başkan’ın tüm yetkileri Parlamento sözcüsü olan ve serbest bırakılan eski başbakan Tymoshenko’ya yakınlığı ile bilinen Turchynov’a verildi

• Aynı gün Sochi Olimpiyatları’nın gövde gösterisi niteliğindeki kapanış töreni yapıldı.

• Kaçak başkan Yanukovych’in o esnada Rusya’ya yakın olan ve destekçisi olan Kırım’da olduğu ileri sürüldü. 27 Şubat’ta Rusya destekçisi Ukraynalı göstericiler Kırım parlamento binasını işgal edip Rusya bayraklarını çektiler

• Yarı özerk Kırım bölgesi Ukrayna’dan daha çok Rusya’ya yakın olarak biliniyor. Rusça konuşulan Kırım aynı zamanda Rusya’nın Karadeniz donanmasına evsahipliği yapıyor.

• Olaylar Kırım’da yükselmeye devam etti. Rus Üniformalı silahlı askerler 28 Şubat’ta Kırım Havaalanını işgal etti. Bu sırada Yanukovych Ukrayna – Rusya sınırında ortaya çıktı ve hala Başkan olduğunu belirten bir konuşma yaptı.

• 1 Mart’ta Putin, Rus parlamentosundan Kırım’a asker çıkartmak için izin aldı. Obama anında tepki gösterirken bazı Ukraynalılar bunun düpedüz işgal olduğunu savundu.

• Putin, sadece Kırım ile yetinmemek konusunda kararlı. Ukrayna’nın Rusya’yı destekleyen doğu kısmına da asker çıkartmak ve Ukrayna’da yeni bir hükümet oluşmasını engellemek istiyor.

• Soğuk Savaş’tan onlarca yıl sonra Ukrayna politik ve coğrafi olarak bölünmüş durumda. Putin, Ukrayna’yı bağımsız bir devlet olarak görmemekle suçlanıyor.

Ek Kaynak: onedio.com / BBC / DW