100 Yıl Önce Almanya’ya Gelen Türk İşçileri

ll. Dünya Savaşından yenik çıkan ve büyük bir yıkım yasayan Almanya savaş da milyonlarca insanini kaybetmiş, şehirler yıkılmış ve işgücü eksikliği yaşıyordu.

Söz konusu işgücü açığını karşılamak için Almanya’yla Türkiye arasında 30 Ekim 1961 yılında ‘’Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Türk Firmaları İşçilerinin İstisna Akdi Çerçevesinde İstihdamına İlişkin Anlaşma’’ imzalandı.

Bu anlaşmaya dayanarak 450 kişilik ilk işçi grubu Sirkeci tren istasyonundan Almanya’nın Düsseldorf kentine hareket etti.

Türkiye’den ilk etapta 6 bin 500 işçi talep eden Almanya’ya ilerleyen yıllarda yüz binlerce Türk işçi ve aileleri göç etti.

Gecen yıllarda Türklerin göçünün 50 yıldönümünü kutladık.

Esasında Türklerin işgücü olarak ilk Almanya ya gelişi bundan yıllar öncesinde yaşandı.

Almanya’nın Saksonya Eyaletinin Başkenti Dresden’e gelenler şehrin ortasında devasa minareli camii yi görünce şaşkınlık geçirirler.

Minaresiyle, kubbesiyle devasa bir camiyi andıran yapı esasında Yenice Sigara Fabrikasıdır.

Halk arasında Yenice Tütün Camii olarak bilinen bu yapı bir zamanlar Türkiye’de de satılan Yenice sigaralarının üretildiği fabrikadır.

Dresdenli iş insanı Hugo Zietz sahibi olduğu Salem Aleiküm isimli sigaranın tütününü o zamanlar Osmanlı toprağı olan, günümüzde ise Yunanistan ve Makedonya sınırında yer alan (Yunanca Gianitsa, Türkçe İskece) Yenidce bölgesinden ithal etmekteydi.

20.yy başlarında Dresden Belediyesi aldığı bir kararla şehir merkezinde estetikten yoksun, görüntü kirliliği oluşturacak yapıların yapılmasını yasakladı.

Salem Aleiküm sigaralarını üreten Hugo Zietz işlerini büyütmek için yeni bir fabrika binası yapmak ister ve mimar Martin Hammitsch ile anlaşır.

Mimar Hammitsch şehir planlarına uygun olarak, sark tütünlerinin reklamını da yapacak, sark mimarisine uygun bir proje olarak, bir Memluk Sultani olan Hayri Bey in türbesini örnek alır.

İçeriden aydınlatılabilen, minare seklinde bacaları, camdan kubbesi ile projeyi iş insanı Zietz e sunar.

Zietz projeyi çok beğenir.

Değişik sark mimarisi ile önceleri şehir belediyesi tarafından tepki çeken proje birçok engellemelere rağmen 1907-1909 yılları arasında tamamlanır.

Yapı tamamlandıktan sonra sark mimarisiyle çok büyük ilgiyle karşılanır.

Adını tütünün ithal edildiği yer olan Yenidce den alır ve burada Türkiye de uzun yıllar yerini alacak olan Yenice sigaraları üretilir.

Fabrika açılmadan önce iş insanı Zietz Alman yetkililere başvurarak Osmanlıdan tütün uzmanları getirilmesi için yardım ister.

 Alman yetkililerin başvurusuyla önce 7 uzman Dresdene gelir.

Uzmanlardan sonra ise Filipe bölgesinden 470 Türk işçisi Dresden Yenidce sigara fabrikasında çalışmaya gelir.

İşte acı vatan Almanya ya gelen ilk Türk işçileri bunlardır.

l. Dünya savaşının başlamasıyla birlikte bu işçilerin büyük kısmı tekrar memleketlerine dönemez ve Dresden’de kalırlar.

Biz Türk işçi göçünün 50. Yılını kutluyoruz ama bizden bir 50 yıl önce gelenleri burada saygıyla anıyoruz./ Mustafa Küçüktekin/ Virgül