15 Temmuz’da ne oldu?

Türkiye’de, 15 Temmuz 2016’da düzenlenen darbe girişiminin üzerinden dört yıl geçti. 

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kurumsal olarak ya da bazı subayların kendi başlarına inisiyatif alarak sivil yönetime yaptığı müdahalesi ve müdahale girişimi ülkenin yabancı olduğu bir durum değildi.  

Türkiye 1946 yılındaki demokratik seçimlerle çok partili hayata geçiş yapmıştır. TSK, iç güvenliğin tehdit altında olduğunu ifade ederek bazen bazı yasaların geçmesini engellemek ya da geçirmeye zorlayarak, bazen de Türkiye Cumhuriyeti hükûmetlerini istifaya zorlayarak ya da alaşağı ederek demokratik sivil yönetime müdahele etmiştir. 

Bu darbe ve muhtıralar bazen emir komuta zinciri içinde (12 Eylül Darbesi gibi) bazen de emir komuta zinciri dışında sadece bir grup subay tarafından (27 Mayıs Darbesi gibi) planlanmış ve icra edilmiştir. 

15 Temmuz 2016 

15-16 Temmuz 2016 tarihleri arasında Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde kendilerini Yurtta Sulh Konseyi olarak tanımlayan bir grup asker tarafından gerçekleştirilen askerî darbe teşebbüsü, Kara Havacılık Komutanlığı’nda görevli bir subayın MİT’e giderek “Cuntacılar, MİT Müsteşarı Hakan Fidan’ı almak için kuruma saldırı düzenleyecek” ihbarını yapmasıyla başladı. 

Türkiye’nin Kaderini Değiştiren Saatler 

İlk Silah Sesleri: Kızılay binasındaki koruma personeli, Genelkurmay Başkanlığı yerleşkesinden silah seslerinin geldiğini Koordinasyon Merkezi’ne iletti. Bu ihbar üzerine Silahlı Kuvvetler Komuta Harekat Kontrol Merkezi (SKHKM) yetkilileri arandı. Yetkililer, “Ani müdahale mangaları tarafından tatbikat yapılıyor” yanıtını verdi. 

Genelkurmay Başkanlığı 

Genelkurmay Karargâhı, hem darbecilerin ordunun kontrolünü ele geçirme çabaları hem de Karargâh dışındaki protestolar nedeniyle 15 Temmuz gecesinin en kritik merkezlerindendi. 

Özel Kuvvetler Komutanlığı’nda görevli 33 darbeci subay, Genelkurmay Karargâhı’na doğru yola çıkarken, eski Tümgeneral Mehmet Dişli, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Akar’a çıkıp “Komutanım operasyon başlıyor, herkesi alacağız. Taburlar, tugaylar yola çıktı, biraz sonra göreceksiniz” diyerek darbeyi tebliğ etti. 

Ankara’da Genelkurmay Başkanlığı Karargahı ve TRT Genel Müdürlüğü bir grup askerce ele geçirildi. Aynı saatlerde İstanbul’da Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet Köprüleri bir grup asker tarafından geçişe kapatıldı. 

İstanbul  

İstanbul Atatürk Havalimanı tanklarla gelen askerler tarafından ele geçirildi. 22:15 itibariyle havalimanına giriş çıkışlar kapatıldı. 

15 Temmuz akşamı Türkiye’de TV kanalları, saat 22.00 sıralarında, Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprülerinin tek taraflı olarak trafiğe kapatıldığı gelişmesini son dakika haberi olarak geçmeye başladı. Bunun üzerine köprülerin giriş noktalarında protestolar başladı. 

Marmaris 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 15 Temmuz’da, ailesiyle Marmaris’teki Grand Yazıcı Club Turban Oteli’nde tatildeydi. 

Erdoğan, 15 Temmuz gecesi Atatürk Havalimanı’ndaki açıklamasında, girişimden ne zaman haberdar olduğuyla ilgili, “Bugün bildiğiniz gibi öğleden sonra bir hareketlilik, silahlı kuvvetlerimizin içinde ne yazık ki mevcuttu” diyecekti. 

Erdoğan ilerleyen günlerde CNN’e, “O gece saat 20.00 civarında bir haber aldım, bazı bölgelerde gelişmeler olduğunu öğrendim” diyecek, Reuters haber ajansına ise ‘saat 4, 4 buçuk civarı kendisini arayan eniştesinin, Beylerbeyi civarında hareketlilik olduğunu söylediğini’ aktaracaktı. 

Girişim karşısında Erdoğan, saat 00.04’te kaldığı otelin giriş kapısında yaklaşık yedi dakika süren bir basın açıklaması yaptı. Yerel gazeteci Temel Irmak’ın Facebook sayfasından canlı olarak yayınladığı, Anadolu Ajansı dahil bazı ulusal ajansların da kaydettiği bu görüntüler ilk aşamada ana akım medyada yayımlanmadı. Erdoğan saat 00.28’te CNN Türk’te Facetime üzerinden bir açıklama yaptı. Aynı dakikalarda TV kanalı A Haber de Whatsapp yoluyla ulaştırılan Marmaris konuşmasını bir cep telefonu görüntüsü şeklinde yayımladı. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, CNN Türk’e Facetime uygulaması aracılığıyla bağlanarak, halka sokağa çıkma ve darbe girişimine karşı direnme çağrısında bulundu 

Erdoğan’ın darbe girişimine karşı direnme çağrısında bulunmasının ardından, yurdun tamamında halk darbe girişimine direnmek üzere meydanlara akın etti. 

Kalkışma Bastırıldı 

Başbakan Yıldırım, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Akar’ın kurtarıldığını ve Çankaya’daki kriz merkezinde görevinin başında olduğunu açıkladı. 

Başbakan Yıldırım, Çankaya Köşkü’nde Genelkurmay Başkanı ve İçişleri, Adalet, Milli Savunma bakanlarıyla birlikte kameraların karşısına geçerek, “Bu kalkışma bastırılmıştır. Bir belayı büyük milletimiz basiretiyle defetmiştir” açıklamasını yaptı. 

Sonuç  

16 Temmuz sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü personelinin gerçekleştirdiği operasyonlar sonucunda darbe girişimi bastırıldı ve askerler silahları ile birlikte teslim oldu. Olaylar sonucunda 104’ü darbe yanlısı olmak üzere 300’den fazla kişi hayatını kaybetti, 1491 kişi yaralandı, farklı rütbelerden 8036 asker gözaltına alındı.  

Yargı ve sivil siyaset mensupları dahil olmak üzere toplam gözaltı sayısı 22 Temmuz tarihi ile birlikte 10 bini buldu.

Bunun yanı sıra askerî, idari ve adli kurumlarda birçok kişi görevden alındı. Gülen Hareketi desteğiyle olan askerî darbe girişiminin ardından İstanbul Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı ve Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Türk Ceza Kanununun anayasal düzene karşı suçlar kapsamında yer alan ‘cebir ve şiddet kullanarak Türkiye Büyük Millet Meclisini ve Türkiye Cumhuriyeti hükûmetini ortadan kaldırmaya veya görevlerini kısmen veya tamamen yapmasını engellemeye teşebbüs’, ‘Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın öngördüğü düzeni ortadan kaldırmaya veya bu düzen yerine başka bir düzen getirmeye teşebbüs’, ‘halkı, Türkiye Cumhuriyeti hükûmetine karşı silahlı isyana tahrik’ ve ‘cumhurbaşkanına suikast’ suçlarından soruşturma başlatıldı.

21 Temmuz’da Millî Güvenlik Kurulu toplantısı sonrasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından anayasanın 120. maddesi gereğince olağanüstü hâl ilan edildi. 

Gülen Hareketinin lideri olan Fethullah Gülen, Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan “en çok aranan teröristler” listesinin “kırmızı” kategorisinde yer almakta, Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ) ve Paralel Devlet Yapılanması (PDY) lideri olmakla suçlanmaktadır. |virgül