Avusturya’ya ilk göç eden Türkler Avarlar mı? | Avarlar Türk mü?

| Derleyen: Adem Hüyük

Avarlar, 6. yüzyılın ortalarında Orta Asya’dan batıya göç eden ve bazı kaynaklara göre Türk kökenli olarak kabul edilen bir halktır. Ancak bu tezi reddeden pek çok tarih bilimcisi, Avar mezar kazılarından çıkarılan iskeletlerin genetik incelemeleri sonucu, Avarların aslında Cücen kökenli olduğunu öne sürmektedir.

Bazı kaynaklar, Avarların Göktürkler tarafından batıya itildiğini ya da Göktürklerden kaçtığını belirtmektedir. Çin kaynaklarında Avarlar, “Juan-Juan (Rouran)” adıyla anılır ve 552 yılında Göktürkler tarafından yıkılan Rouran Kağanlığı ile ilişkili oldukları düşünülür.

Bazı tarihçilere göre, Avarlar Orta Asya’dan Hazar Denizi’nin kuzeyine, bugünkü Kazakistan, Ukrayna ve Gürey Rusya bozkırlarına ilerledi. Burada bir süre Alanlar ve diğer göçebe topluluklarla karşılaştılar. Aynı dönemde Bizans ile temas kurarak paralı asker olarak hizmet sunmaya çalıştılar.

Avarların Batıya Göçü

Avarlar, Karadeniz’in kuzeyinden batıya ilerleyerek Tuna Nehri havzasına ulaştılar. Bu süreçte Slav kabileleriyle temas kurup onları kendilerine tabi kıldılar. Franklar ve Bizans’a karşı savaşlarda Slavları savaşçı olarak kullanarak güçlerini arttırdılar. 567 yılında Gepidleri yenerek bugünkü Macaristan ve Avusturya’nın doğusuna yerleştiler.

Avar Kağanlığı’nın kuruluşu ve Avusturya toprakları (6.-8. Yüzyıllar)

Avarlar, Macaristan, Slovakya, Avusturya ve Balkanlar’da güçlü bir devlet kurarak Avar Kağanlığı’nı oluşturdular. Viyana’nın doğusu, Tuna Nehri çevresi ve Burgenland gibi bölgeler Avar yerleşim alanları arasındaydı. 626 yılında Bizans’a karşı düzenledikleri İstanbul kuşatmasında başarısız oldular.

Çöküş ve Franklar Tarafından Yenilgi (796)

Avarlar, 8. yüzyılın sonlarına doğru gücünü kaybetmeye başladı. 796 yılında Frank İmparatoru Charlemagne (Karl Büyük), Avar Kağanlığı’na büyük bir saldırı düzenleyerek Avar ordusunu bozguna uğrattı. Bu yenilgi sonrası Avarlar hızla Slavlar ve Macarlar içinde asimile oldu ve tarih sahnesinden silindi.

Gerçek Avarlar Kimdi?

Bizanslı tarihçi Teofilaktos Simokates, Avarların gerçek Avarlar olup olmadığına dair tartışmalar yapmış, Avrupa’daki bazı kabilelerin “Avar” adını korku salmak için kullanmış olabileceğini belirtmiştir. Göktürkler, Bizans’a gönderdikleri elçiler aracılığıyla Avrupa’ya gelen bu grubun “gerçek Avarlar” olmadığını, Göktürklerden kaçan bir “İskit” boyuna ait olduklarını savunmuştur. Bu nedenle tarihçiler, Avrupa’daki bu Avarları “sahte Avarlar” anlamına gelen pseudo-Avarlar olarak nitelendirmiştir.

Avarların Konuştuğu Dil

Avarların konuştuğu dile dair veriler oldukça sınırlıdır. Şu görüşler öne sürülmüştür:

• Avarlara ait yazılı metinler oldukça kısa olduğu için kesin bir dil belirleme mümkün olmamıştır.
• Rus dilbilimci Helimski, Yunan harfleriyle yazılan Avar yazılarını incelemiş ve dilin Tunguzca olduğunu ileri sürmüştür.
• Dilbilimci Mudrak, Avar dilinin Bulgarcaya benzediğini iddia etmiştir.
• Macar tarihçi András Róna-Tas, Avarların başlangıçtan itibaren Türk dil ailesine ait bir lehçe konuştuğunu savunmuştur.
• Gábor Vékony ise bu yazıların Macarca olduğunu öne sürmüştür.

6. yüzyıl tarihçisi Menandros Protektor, Avar dilinin Hunların diliyle aynı olduğunu belirtmiştir. Bu bilgiye dayanarak, Avarların Ogur Türklerinin bir parçası olabileceği düşünülebilir.

Avarların Tartışmalı Kökenleri

Bir diğer savunmaya göre, DNA çalışması, MS 6. yüzyılda Orta ve Doğu Avrupa’da hüküm süren Avarların tartışmalı kökenlerine ışık tuttu.

Avar mezarlarından çıkarılan iskeletleri inceleyen bilim insanları, atlı ve savaşçı halkın kökeninin Cücenlere dayandığını genetik kanıtlarla doğruladı.

Cücenler, Moğol kabilelerinin kurduğu, bir han tarafından yönetilen ilk devleti kurmuştu. Hüküm sürdükleri topraklar bugünkü Moğolistan, İç Moğolistan ve Kore’ye kadar uzanıyordu. 552-555’de Göktürklerle savaşa giren Cücenler sonucunda tarih sahnesinden çekilmiş, yerine Göktürk Kağanlığı kurulmuştu.

Avarların Orta Asya’dan geldikleri tahmin ediliyordu ama kesin kökenleri uzun yıllardır tartışma konusuydu.

Bizanslı tarihçiler, bu halkın kökenini Cücenlere dayandırmıştı. 6. yüzyılda yaşamış Bizans diplomatları, Cücenlerin çöküşünden 15 yıl sonra kendine Avar diyen bir halkın Karpat havzasına yerleştiğini yazmıştı.

Avar Kağanlığı veta Avrupa Avar Hakanlığı diye anılan bu halk, geride hiç yazılı kayıt bırakmadığı için kökenleri de tartışmaya daha açık hale gelmişti.

Avarların Türklüğü meselesi de dünya tarihinin en tartışmalı konularından biri olmuştu. Bazı dünya tarihçileri ve Alman Dilbilimci Harald Haarmann, bu halkın Türk kökenli olduğunu öne sürmüştü.

Bugün Dağıstan’da nüfusun yüzde 29,4’ünün Avarlardan oluştuğu düşünülüyor. 2010’daki nüfus sayımı, bölgede 850 bin Avar’ın yaşadığını gösteriyor. İslam Ansiklopedisi’ne göre Şâfiî mezhebine mensup olan Avarların 1979’da nüfusları 483 bindi. Bu topluluk, Avar Kağanlığı’nı kuranların torunları kabul ediliyor. | ©DerVirgül