Hamas’ı veya diğer örgütleri ‘teröristler’ diye neden tanımlamıyoruz?

Adem Hüyük

Biraz önce Avusturya Haber Ajansı APA’nın [AUA-Maschine mit aus Israel evakuierten Menschen in Österreich gelandet] başlıklı haberini Türkçeye çevirerek yayınladık. “İsrail’den tahliye edilen insanları taşıyan uçak Avusturya’ya indi” başlılığıyla verdiğimiz haberin ilk satırlarında; [Die Passagiere zeigten sich erleichtert, nach dem Überfall von Hamas-Terroristen auf Israel wieder sicheren Boden unter ihren Füßen zu haben.] Türkçesi: “Hamaslı teröristlerin İsrail’e saldırısının ardından yolcular yeniden ayaklarının altında güvenli bir zemine kavuşmanın rahatlığını yaşadı.”

Haberi bizim veriş şeklimiz ise: “Hamas’ın İsrail’e saldırısının ardından yolcular yeniden ayaklarının altında güvenli bir zemine kavuşmanın rahatlığını yaşadı.”

Peki neden “terör-terörist” tanımlamasını kullanmıyoruz?

BBC’den alıntıdır:

Hamas militanları için ‘terörist’ tanımlaması kullanmama tercihi dolayısıyla İngiltere hükümetinin eleştirisiyle karşılaşan BBC, yayın politikasını savundu. İngiltere Savunma Bakanı Grant Shapps BBC’nin bu konudaki politikasını “kepazelik sınırında” diye niteledi.

BBC sözcüsü, kurumun, başka bir kişiden alıntı yapılan durumlar dışında ‘terörist’ terimini kimse için kullanmama yönündeki yayın politikasını uzun yıllardır uyguladığını hatırlattı.

Tecrübeli BBC dış politika muhabiri John Simpson da “Bir kişiyi terörist olarak nitelemek, taraf olduğunuz anlamına gelir” dedi.

Fakat Savunma Bakanı Schapps BBC’nin “ahlaki pusulasını” bulması gerektiğini söyledi.

Bakan LBC radyosuna verdiği mülakatta “Bu, bir tür eşitlenebilirlik, ya da hep söyledikleri gibi, olayın iki tarafı var anlayışının kepazelik sınırlarında olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.

Shapps, “Gidip masum insanları, bebekleri, festivale katılanları, yaşlıları katleden Hamas’in İngiltere tarafından resmen terörist bir örgüt sayıldığını ve desteklenmesinin yasadışı olduğunu” savundu.

Bakan, “Bunlar özgürlük savaşçıları değil, militanlar değil, bildiğiniz en tipiğinden teröristler ve BBC internet sitesine girip bunlardan terörist olarak değil de hâlâ silahlı kişiler ya da militanlar diye söz edildiğini görmek olağanüstü” dedi.

Dışişleri Bakanı James Cleverly ve Kültür Bakanı Lucy Frazer da kamu yayıncısı BBC’yi yayın politikasını gözden geçirmeye çağırdı.

Muhalefetteki İşçi Partisi lideri Keir Starmer da BBC’nin niçin bu kelimeyi kullanmadığını “izah etmesi gerektiğini” söyledi.

BBC sözcüsü ise konuya ilişkin cevap açıklamasında “Dili nasıl kullandığımıza her zaman büyük önem veriyoruz” dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Yayınlarımızı izleyen ya da dinleyen herkes ‘terörist’ kelimesini birçok kez duyacaktır. Bunu başkalarından alıntılayarak, örneğin İngiltere hükümeti kullandığında bu şekilde aktarıyoruz.

“Bu onlarca yıldır izlediğimiz ve diğer yayın kuruluşlarının bu konudaki politikalarıyla da uyumlu bir yaklaşım.

“BBC bağımsız bir yayın politikasına sahip bir kurumdur ve görevi ‘sahada’ ne olduğunu tam olarak anlatmak suretiyle izleyicilerinin kendi yargılarını kendilerinin oluşturmasını sağlamaktır.”

‘Bırakın izleyici karar versin’

BBC’nin önde gelen tecrübeli dış haberler muhabiri John Simpson da hükümetten gelen bu eleştirilere X üzerinden bir paylaşımla yanıt verdi.

Simpson “İngiltere’de siyasetçiler BBC’nin ‘terörist’ terimini kullanmaktan kaçındığını yıllardır gayet iyi bilir ve birçoğu da özel sohbetlerinde bu görüşü paylaşır” dedi ve sürdürdü:

“Birini terörist diye tanımlamak sizin olayı tarafsız bir pozisyondan görmeyi bıraktığınızı ve taraf tuttuğunuzu gösterir.

“BBC’nin işi gerçekleri izleyicisinin önüne sermek ve dürüstçe, nutuk çekmeden, onların kendi fikirlerini oluşturmasına izin vermektir.”

İngiltere’de yayın yapan diğer yayın kuruluşlarından Sky News konuyla ilgili yorum yapmaktan kaçındı. ITV, Channel 4 ve Channel 5 televizyonlarına haber hazırlayan ITN bu konuda kararı her bir olayı kendi özellikleriyle değerlendirmek üzere haber dairesinin verdiğini bildirdi.

Sky News ve ITV News haberlerinde Hamas mensuplarından ağırlıkla militanlar ya da savaşçılar diye söz ediliyor. Ancak ITV yer yer Hamas militanları için terörist terimini kullandı.

İsrail ile Gazze arasında yaşanan şiddet geçtiğimiz hafta sonu İngiltere’de haber bültenlerine ağırlıkla damgasını vurdu.

BBC yayın ilkeleri kılavuzu ne diyor?

BBC’nin yayın politikalarını her konuda ayrıntılı bir şekilde belirleyen yayın ilkeleri kılavuzunda ‘terörist’ kelimesinin haberin anlaşılmasına yardımcı olmaktan ziyade “engel oluşturabileceği” kaydediliyor.

Kılavuz şöyle sürdürüyor:

“İzleyicimize ne olduğunu tasvir ederek eylemin yarattığı bütün sonuçların da anlaşılmasını sağlamalıyız.

“Bir olayın failleri için ‘bombacı’, ‘saldırgan’, ‘silahlı kişi’, ‘insan kaçıran şahıs’, ‘isyancı’ ve ‘militan’ gibi özel olarak tanımlayıcı ifadeler kullanmalıyız.

“Başkalarının kullandığı dili kendi dilimiz gibi benimsememeliyiz. Bizim sorumluluğumuz objektif kalmak ve izleyicilerimizin kimin kime ne yaptığına kendilerinin karar vermesini sağlayacak şekilde haber vermektir.”

Der Virgül ne diyor?

Haberlerimizdeki tanımlamalar sürekli tarafların bakışıcısına göre eleştirilere maruz kalıyor.

Özenle kullanmaya çalıştığımız birçok tanımlama bulunmakta. Bunlardan bazıları şöyle:

Bayan yerine “kadın”

Gurbetçi yerine, “göçmen”

Türkiye sınırlarından gelenler için; Türk, Kürt veya diğer etnik köken tanımlaması yerine, “Türkiye kökenli” gibi.

En çok eleştiri aldığımız konu ise terör örgütü veya terörist tanımlaması yapmamamızdır. Şayet yapmışsak bile bunu yanlışlık yapmış olduğumuzu belirtmek isterim.

Kime veya neye göre terörist? Buna okuyucu bakışıcısına göre kendisi karar vermeli. Zira Hamas, İsrail ve Avusturya için terör örgütü olurken, diğer bir ülke için “özgürlük savaşçıları” olabiliyor. Devletlerin terör tanımlaması bizi bağlamadığı gibi, devletler dün terör örgütü dediğiyle masaya oturabiliyor ve bugün terör tanılamasından vazgeçebiliyor.

Bu nedenle, terörist tanımlamasını okuyucunun kendisine bırakıyoruz. | © DerVirgül