İkinci Cumhuriyete Giden Yol | 27 Nisan 1945

27 Nisan 1945 yılında, Avusturya ikinci Cumhuriyetine giden yolun ilk temel taşını oluşturulan imza atıldı. Viyana Belediye Başkanı Michael Ludwig, 3. Viyana Bölgesinde bulunan, Karl Renner’ın çalışmalarını anmak ve 1918’de Avusturya Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ve de 1945’te yeniden dirilişini sembolize eden anıta çelenk koydu.   

Belediye Başkanı, 27 Nisan 1945’te geçici hükümet, Karl Renner yönetiminde Viyana Belediye Sarayı’nın Kırmızı Salonunda bir araya geldi ve Avusturya Bağımsızlık Bildirgesi’ni imzaladı. 

Viyana’nın, demokrasinin ne kadar kırılgan olduğunu asla unutmaması benim için önemlidir mesajını verdi. 

Am 27. April 1945 trat die provisorisch gebildete Staatsregierung unter Karl Renner im Roten Salon des Wiener Rathauses zusammen & unterzeichnete die Österreichische Unabhängigkeitserklärung. Mir ist es wichtig, dass die WienerInnen nie vergessen, wie fragil Demokratie ist. 1 pic.twitter.com/8Xy7eacloh

— Michael Ludwig (@BgmLudwig) April 26, 2020

Pek Ne Olmuştu? 

Nisan 1945’te Viyana’da son çatışmalar olmaktadır. 13 Nisan tarihinde de şehir, Kızıl Ordu kuvvetleri tarafından kurtarılır.

27 Nisan tarihinde yapılan bir törenle İkinci Avusturya Cumhuriyeti ilan edilir, Viyana için de geçici bir belediye yönetimi kurulur.

Şehir müttefik devletler olarak adlandırılan ABD, Sovyetler Birliği, Büyük Britanya ve Fransa arasında paylaştırılan dört işgal bölgesine ayrılmıştır. 

Şehre üzüntü ve sefillik hakimdir.

Binaların yüzde 20’den fazlası tahrip olmuş, yaklaşık 87 bin konut oturulamayacak hale gelmiştir.

Çok sayıda köprü yıkılmış, kanalizasyon, gaz ve su boruları ağır şekilde hasar görmüştür.

1945’te acil şekilde yerine getirilmesi gereken görev, şehri tekrar işler hale getirmektir.

Savaşın bitiminden birkaç gün sonra enkaz kaldırma ve Viyana’yı tekrar inşa etme çalışmalarına başlanmıştır. 

15 Mayıs 1955 tarihinde Belvedere Sarayı’nda imzalanan “Avusturya Devlet Sözleşmesi” ile Avusturya tekrar özgürlüğüne kavuşmuş, 26 Ekim tarihinde son işgal kuvvetleri Avusturya’yı terk etmiş ve ülke “ebedi tarafsızlık” ilkesini seçtiğini ilan etmiştir. 

Bu Duruma Nasıl Gelindi?  

Viyana Radyosu 2 Nisan’daki yayınında Avusturya başkentinin açık şehir olmaktan çıktığını duyurdu.

Aynı gün sınırdan itibaren birkaç kent ve kasabayı ele geçiren Sovyet güçleri Viyana’ya güneyden yaklaştılar.

Kızıl Ordu, iki gün sonra 4 Nisan 1945’te Baden ve Bratislava’yı kontrol altına aldı. 

Viyana önlerine gelen Sovyet 3. Ukrayna Cephesi kuvvetleri kenti kuşattı ve taarruza geçti.

Harekâta katılan Sovyet kuvvetleri 4. Muhafız Ordusu, 9. Muhafız Ordusu, 6. Muhafız Tank Ordusu ve 6. Ordu’dur.

Bu arada Viyana’nın yıkıma uğramasını da istemeyen Avusturyalı direniş grupları, Alman savunmasını yer yer sabote ettiler. 

Sovyet kuvvetlerinin karşısındaki tek önemli Alman kuvveti, 6. Panzer Ordusu’nun 2. SS Panzer Kolordusu ve garnizondaki özel görev birlikleriyle uçaksavar unsurlarıdır.

Bir savunma bölgesi olarak ilan edilmiş olan Viyana savunması, SS Generali Wilhelm Bittrich’nin 2. SS Panzer Kolordusu’na dayanıyordu ve General Rudolf von Bünau komutasındaydı. 

Avusturya başkentindeki çatışmalar yer yer sert çatışmalara sahne oldu.

Yine de Sovyet ilerlemesinin zayıf bir dirençle karşılaştığı bölgeler de vardır.

Kentin güney kesimi 2. ve 3. Panzer Tümenleri, Prater Parkı 6. Panzer Tümeni, kuzey kesimi ise Führer Mekanize Tümeni tarafından savunulmuştur.  

Kente yönelen Kızıl Ordu taarruzları doğu ve güney banliyölerde, 4. Muhafız Ordu ile 9. Muhafız Ordusu’na bağlı unsurlar tarafından yürütülmüştür.

Alman savunması Kızıl Ordu birliklerini kentin güney banliyölerinde 7 Nisan’a kadar durdurabilmeyi başardı.

Ancak kentin bu kesiminde birkaç dayanak noktası elde etmeyi başaran Kızıl Ordu, 6. Muhafız Tank Ordusu ve 9. Muhafız Ordusu’nun büyük kısmıyla 8 Nisan’da kentin batı banliyölerine girdi.

Batı banliyöleri Sovyet kuvvetleri için özellikle önemliydi.

Çünkü Viyana’nın ana demiryolu hattı buradan geçmektedir ve dolayısıyla ana tren istasyonu da buradadır.

Bu bölgedeki Sovyet başarısı, sonraki birkaç gün içinde hızla doğu ve kuzey banliyölere sızmalarına olanak sağladı.

Tuna nehrinin kuzeyinde Sovyet 4. Ordu’su, Alman savunmasını Viyana’nın kuzey banliyöleri üzerinden batıya doğru sıkıştırdı.

Bu gelişmelerle Viyana’nın merkezi kuşatılmış oldu. 

Kentin güney ve batı banliyölerinde 8 Nisan’da sokak çatışmaları halen şiddetle sürmekteyken 3. Ukrayna Cephesi kentin etrafından dolaşarak Linz ve Graz yönünde ileri harekete başlamıştı. 

Kızıl Ordu birlikleri 9 Nisan’dan itibaren kentin merkez kesimine girmeye başladılar.

Fakat dış semtlerde sokak çatışmaları birkaç gün daha devam etti. 4. Muhafız Ordusu ile 20. Muhafız Piyade Kolordusu, 11 Nisan akşamı Tuna kanallarına ani bir baskın düzenledi.

Aynı sırada 1. Mekanize Kolordu da Reichsbrücke Köprüsü’ne ilerledi. Alman savunması için ani bir darbe de 13 Nisan’da gerçekleşti.  

80. Muhafız Piyade Tümeni ve 7. Muhafız Hava İndirme Tümeni askerleri, teknelerle köprünün iki yanında karaya çıkartıldılar.

Bu birlikler, köprünün imhası için hazırlanmış kabloları keserek köprüyü emniyete aldılar.

Ancak Tuna üzerindeki diğer önemli köprüler, Alman savunması tarafından zamanında havaya uçuruldu.

Aynı gün, 13 Nisan 1945 tarihinde kenti savunan son Alman birliklerinin teslim olmasıyla kentte Kızıl Ordu duruma hakim oldu. 

Ancak, General Bittrich’in 2. SS Panzer Kolordusu, 13 Nisan akşamı kenti batı kesiminden terk etmiştir.

Yine 13 Nisan’da Sovyet 46. Ordu’su Essling’i aldı ve Sovyet Tuna Filotillosu deniz piyadelerini, Viyana’nın kuzeyinde Klosterneuburg’da karaya çıkardı. 

3. Ukrayna Cephesi’ne bağlı kuvvetler 15 Nisan’da Avusturya’nın içlerine doğru ileri hareketlerini devam ettirdiler.

6. SS Panzer Ordusu’nun tamamen tükenmiş olan kalıntıları, Linz – Viyana ekseni üzerinden geri çekilmek zorunda kaldılar.

Bu birlikleri, hemen arkalarından Kızıl Ordu’nun 9. Muhafız Ordusu ve 46. Ordu birlikleri takip ettiler.  

Sovyet 26. ve 27. Orduları, geri çekilmekte olan Alman 6. Ordu’su birliklerinin peşinde Graz’ın kuzeyi yönünde ilerledi.

Sovyet 57. Ordu’su ile Bulgaristan 1. Ordu’su, geri çekilen diğer Alman birliği, 2. Panzer Ordusu’nu Graz’ın güneyi yönünde izledi.

Bu Alman birliklerinin hiçbiri Sovyet ilerlemesini geçici olarak durdurmaktan öte bir şey yapacak durumda değildi. 

Viyana’nın en ünlü binalarından bazıları savaş sonunda yıkılmış durumdaydı.

Kentte, savaş gören tüm kentlerde olduğu gibi, elektrik, havagazı ve su yoktu.

Öte yandan güvenlik kuvvetlerinin dağılmış olması yüzünden hem yabancılar hem de Avusturyalılar yağmalara ve saldırılara giriştiler.  

Sovyet taarruz kuvvetleri kentteyken sivil halka yönelik genelde olumsuz bir uygulama görülmedi.

Ancak ikinci dalga Sovyet güçlerinin disiplini bozuktu ve birkaç hafta boyunca yağma ve tecavüz olaylarına girdiler.  

General Bittirich ve General Von Bünau, Sovyet kuvvetlerinin eline geçmeden önce kentten ayrıldılar.

Avusturyalı politikacı Karl Renner, galip Sovyet güçlerinin zımmi onayı ile Viyana’da Nisan ayında geçici bir hükûmet kurdu ve Avusturya’nın Üçüncü Reich’tan (Almanya) ayrıldığını ilan etti. |virgül 

Kaynaklar: Viyana Belediyesi Tarih Bölümü Arşivi | Wikipedia