“Kambur, küçük, yaşlı adam”

Yaşamı boyunca, çim fıskiyesi, tuvalet sifonu düzeneği ve bugün bile kullanılmakta olan dökme demir lavabo ve küvetleri emaye ile kaplamanın yolunu buldu.

Ancak en büyük icadı, dünyanın en büyük otomobil üreticilerinden biri olan General Motors’un temeli olacak araçtı.

Geçen yüzyılda 50 milyondan fazla araç Buick adını taşıdı.

Fakat Buick, bir değil iki kez servet kazanmasına rağmen, sonunda neredeyse beş parasız kalacaktı.

Hikayesi, çağdaş bir Amerikalı iş insanı ve hayırseveri şu sözleri söylemeye sevk etti: “En büyüklerin bardağından bir yudum aldı ve sonra içindekileri döktü.”

Ama bu nasıl oldu?

Buick’in hikayesi, onun bir mucit dehasına sahip olduğunu, ancak ticaret anlayışının pek de gelişmediğini gösteriyor.

İskoçya’daki Arbroath’tan ABD’ye 1856’da küçük bir çocukken taşındı, ilerleyen yıllarda sıhhi tesisatçılık yapmaya başladı.

Amacı, yaratıcı fikirlerini kullanarak başarılı olmaktı.

Ama Buick mutlu değildi. 19. yüzyılın sonunda, başka bir fikri takıntı haline getirdi: içten yanmalı motor.

Su tesisatı işindeki payını 100.000 dolara (bugünün 3,3 milyon doları) sattı ve kendi otomobil firmasını kurdu.

Buick Auto Vim hâlâ kullanılan üstten subaplı motoru yaratacaktı ama 1902’ye gelindiğinde sadece bir araba üretmişti ve sermayesi tükendi.

Detroit merkezli şirketi William Crapo Durant satın aldı ve yakın zamana kadar dünyanın en büyük otomobil üreticisi olan General Motors’u (GM) kurdu.

General Motors, Buick’e olan minnetini dile getirirken, “günümüzün Buick markasına ve General Motors’a olan katkısı küçümsenemez” ifadelerini kullandı.

Şirketin bir sözcüsü, “David Buick’in hikayesi içeriden bakıldığında çok karmaşık gözükse de, şüphesiz o olmasaydı, Buick otomobili olmazdı” dedi.

Birkaç yıl sonra Buick’in 100.000 dolar karşılığında şirketten ayrılması sağlanacaktı – bu, şirketteki hisselerini elinde tutsaydı elde edebileceğinin çok küçük bir kısmıydı.

Ancak bu serveti de California’da petrole yatırım yaparak ve Florida’da arazi satın alarak kaybetti.

1924’te, 69 yaşındayken Detroit’e işsiz ve neredeyse beş parasız döndü, evine bir telefon bile alacak parası yoktu.

Sonunda Detroit Ticaret Okulu’nda eğitmen olarak bir iş bulmayı başardı, ancak sağlığı kötüye gidiyordu.

‘Kambur, küçük, yaşlı adam’

Buick anısına kasabaya bir heykel diktirmek için kampanya yürüten, Arbroath merkezli emekli gazeteci Ian Lamb onu şöyle anlatıyor:

“Çelimsizleştikçe, danışma görevlisi olarak bir iş buldu ve ziyaretçilere ağır gözlüklerle bakan zayıf, kambur, küçük yaşlı bir adam olarak hatırlanıyor.”

Mart 1929’da, kalın bağırsağındaki tümör nedeniyle geçirdiği ameliyatın ardından Detroit’teki Harper Hastanesi’nde zatürreden öldüğünde 74 yaşındaydı.

Hastaneye yatmadan kısa bir süre önce verdiği bir röportajda Buick, “Endişelenmiyorum. Başarısız düştüğünde sıçrayıp ayağa kalkmak ve bugün ile yarın ne yapacağını düşünmek yerine, yerde kalan, oturup dün olanlar hakkında endişelenen adamdır. Başarı budur – ileriye, yarına bakmak. Kimseyi beni aldatmakla suçlamıyorum. Kurduğum şirkette kaybettiğim hayatın cilvesiydi” dedi.

Haziran 1994’te, Arbroath’taki Masonların eski merkezinin duvarlarına bir hatıra plaketi asıldı – doğduğu sokaktan ayakta kalan tek binaya.

Plaketin asıldığı törende, General Motors’un üst düzey yöneticilerinden Robert Coletta şunları söyledi:

“Buick, neredeyse 20. yüzyılın tamamında Amerikan otomobil sektörünün en önemli isimlerinden biri oldu.

“Bu kişiyi, yalnızca ismi otomobillerimizi tanımladığı için değil, dehası ve çalışkanlığı, otomotiv alanında halen yazılmakta olan eşsiz bir başarı öyküsünün başlangıcını oluşturduğu için onurlandırmamız gerek.”

O zamandan bu yana Buick’in tanınırlığı azaldı ve ismi unutulma tehlikesiyle karşı karşıya.

New York Times iki yıl önce, Buick isminin artık Kuzey Amerika’daki modellerin arkasına damgalanmadığını bildirdi. Bugünlerde çoğu Buick’in satıldığı Çin’de isim levhası çoktan ortadan kayboldu.

Ian Lamb ve diğerlerinin çabalarına rağmen, Buick’in isminin yakın bir zamanda memleketindeki bir heykelle tarih kitaplarına geçeceğini söylemek zor.

‘Önemli gelişmeler’

Arbroath’ta onu hatırlatan tek şey, bir duvarın yan tarafında yer alan ve çoğu yerel sakinin gözünden uzak olan hatıra plaketi.

Ian Lamb, otomobilin öncüsünü bir heykelle anmanın uygun olacağını düşünüyor.

“David Buick, motorlu arabaların gelişiminde önemli ilerlemeler kaydedilmesini sağladı. Yine de kaç kişi bu yaratıcı dehanın burada, Arbroath’ta doğduğunu biliyor?

“Evet, doğduğu sokakta ayakta kalan son binada asılı bir plaket var, ama şehirde yaşayan insanlar bile onu bulmakta zorlanırdı.

“Buick hatırlanmayı hak ediyor.”/BBC