“Tatilden dönen Viyanalılar dört gözle neyi bekliyor?”

Derleyen | Adem Hüyük

“Tatilden dönen Viyanalılar dört gözle neyi bekliyor? Kaynak suyunu ve Anker
Ekmeğini”

Avusturya Viyana’da 1891 yılında Heindrich ve Fritz Mendel kardeşler tarafından kurulmuştur olan Anker Ekmek Fabrikası’nın 1930’lardan itibaren uzun bir müddet akıllarda
kalıcı bir sloganıydı, yukarıdaki alıntı.

İki savaş görmüş, savaşlarda Avusturya askerlerine ekmek üretmiştir. Yahudi olan sahipleri sürgün edilmesine rağmen Anker günümüze kadar gelebilmiştir.

Bugün hale her köşe başında Anker’in bir şubesinden ekmek almaktayız.

Viyana’nın Favoritten bölgesinde Laar Berg’de kurulan fabrika daha sonra atlı taşıtların şehirde rahat dağıtım yapabilmesi için Absberggasse 35 numaraya taşınmıştır.

1893 yılında ticari marka logosu olarak “Anker” yani çapa seçilmiş ve çapanın ortasına iki kardeşin baş harfleri olan H ve F yerleştirilmiştir. Fabrikanın ürün teslimatı için günde üç defaya kadar ekmek istasyonundan atlı arabalar ile şehre teslimat yapılırdı. Hayvan yemi, yulaf ucuz olduğu için yavaş olmasına rağmen teslimat 1960’ lara kadar atlarla devam etmiştir.

Her biri 2 kg ağırlığındaki 2000 ekmeği 25 fırıncı ile pişiren şirket dağıtımı 150 atlı araba ile yapan şirket istikrarlı bir şekilde büyümüştür. 1920’ de 2000 kişiyi istihdam etmiş ve 1. Dünya Savaşı sırasında Avusturya ordunun siyah ekmek ihtiyacını karşılamıştır. Savaştan sonra ürün yelpazesini genişleterek beyaz ekmek üretmeye de başlamıştır. 1922 yılında halka açık bir Limited Şirkete dönüşerek şube sayısını 100’ e yükseltmiştir.

Şirket, daha ucuz ve yeni ürünlere odaklandığı gibi teknolojiden de yararlanarak reklam yaptırmayı da ihmal ettirmemiştir. 1930’lardan itibaren uzun bir müddet akıllarda kalıcı bir slogana imza atmıştır. “Tatilden dönen Viyanalılar dört gözle neyi bekliyor? Kaynak suyunu ve Anker Ekmeğini.”

Bu slogan uzun yıllar şirket tarafından kullanılmıştır. 1924 yılında şirket anonim şirket olarak kaydedilmiştir. Yahudi olan Mendl ailesi sürgün edilirken, şirket aryanlaştırılmıştır. Savaşta hasar alan fabrika, kesintisiz üretim yapamamıştır. Savaş sonrası Viyana halkına tedarik sağlayabilmek için acil durum başlatılmıştır.

Mendl ailesi geri dönerek mülkiyet tekrar aileye verilmiştir. Şirket 1969 yılında Viyana Schöller Grubu’nun bir parçası olmuştur. 1980′ lerin başında, ekonomik zorluklara giren şirketin tüm hisselerini Gerhard Schuster ve erkek kardeşi Helmut Schuster satın almıştır. 1983 yılında şirket yeniden Ankerbrot adını almış ve 1990’ dan itibaren Almanya’ya da ürünleri ihraç ederek Avrupa yayılmıştır. 1997 yılında şirketin yüzde 74’ü Alman Müller-Brot tarafından satın alınmıştır. Halka %3’ ü açılan şirketin yüzde 23’ lük hissesi Schuster kardeşlerde kalmış ve 2003 yılında Alman sanayici ailesi Ostendorf hisselerin çoğunluğu satın almıştır. 2003 yılında yıpranmış ekmek fabrikasını satın alan Ostendorf ailesi kapsamlı bir yeniden yapılanma programı başlatarak modern teknolojiler ile toplam üretim alanını yaklaşık üçte bire düşürmüştür. Bu da boş olan eski bölümlerinin 2009 yılında kapanmasına yol açmıştır.

1892/93′ te ilk olarak Absberggasse’ de ve siyah ekmek üretimi için bir fırın, konut ve ofis binası inşa edilmiştir. Şirket geliştikçe ve çalışan sayısı arttıkça genişlemeye başlamıştır. İlk genişleme 1900 yılında gerçekleşmiştir. Ofis binasının güneyinde tahıl deposu, daha sonra trafo binası olarak kullanılan kazan dairesi ve değirmen binası Friedrich Schön tarafından planlanmıştır.

Tesis alanı, en büyük genişlemesinin yaşandığı dönemde, Quellenstrasse ile bugün hala bir endüstriyel demiryolu bağlantısının ayrıldığı bağlantı demiryolunun güzergahı arasındaki mahallenin tamamını kapsamaktadır. Yönetim binası ve iki tahıl ambarı, kazan dairesi ve makine dairesi Absberggasse boyunca bulunmaktaydı. Daha sonraki dönemlerde bölgenin güneyine doğru çok sayıda mağaza ve diğer yardımcı binalar eklenmiştir. Eski tahıl ambarı, cadde tarafında penceresiz dört katlı tuğla cepheli kübik bir yapıdır.

Bu binanın hemen yanında 1927 yılında inşa edilen ambar binası eski ambar binası ile şekil 9’ da görülen betonarme bir konveyör bant köprüsü ile birbirine bağlanmaktaydı. 1909′ dan Birinci Dünya Savaşı’ na kadar, çok sayıda kil fırınına sahip siyah ve beyaz ekmek üretimi için fırın, siyah ekmek için bir yükleme salonu dahil olmak üzere kapsamlı yeni binalar inşa edilmiştir. 1925’te beyaz ekmek üretimi için, elli metrelik hatırı sayılır bir açıklığa sahip betonarme, üç menteşeli kemerli kafes kirişlerden inşa edilen ikinci birbüyük yükleme holü yapılmıştır. İki yıl sonra, otuz betonarme silo hücresinden oluşan bir tahıl ambarı inşa edilmiştir. İkinci Dünya Savaşı’nın savaş hasarı giderildikten sonra fabrika tesisleri modernize edilmiş; 1951′ de fabrika izni yenilenerek sonraki yirmi yılda siyah ekmek fırındaki tüm kil fırınları kademeli olarak kaldırılmıştır.

Anker Ekmek Fabrikası’nın yapıldığı tarihlerde fiziksel olarak binanın yapım teknolojisi ve üretim olanaklarıyla birlikte, toplumdaki en önemli gıda olan ekmeğin o günkü koşullarda halka ulaştırılma yöntemi ve ekmek çeşitliliği, kentin kültürel dokusu hakkında bilgi vermektedir. Fiziksel olarak restorasyon eylemlerinin uygulandığı bina yeniden işlevlendirilerek çevresine ekonomik açıdan canlılık getirmiş ve halen kullanılabiliyor olmasıyla kentsel hafızada yerini korumuştur.| ©DerVirgül

Kaynaklar: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/Altbauneu. (2021, Ocak 14). Ankerbrot Lofts, Wien X. altbauneu.at: https://www.altbauneu.at/objektewien/ankerbrot-lofts-1100-wien-1/ adresinden alındı
Bernold, A. (2021, Ocak 14). Expedithalle.
www.brotfabrik.wien: http://www.brotfabrik.wien/kunstkultur/expedithalle.html adresinden alındı
Bloderer, L. M. (2019). Die Hammerbrotwerke, geschichte
und revitalisierung einer indüstriebrache. Viyana:
Viyana Teknik Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım
Fakültesi.
Brot Fabrik Wien. (2021). Die über 120jährige Geschichte der
Ankerbrotfabrik ist eng mit der Wiener Stadtgeschichte
verbunden. Ocak 12, 2021 tarihinde brotfabrik.wien:
http://www.brotfabrik.wien/das-areal/geschichte.html
adresinden alındı
Brotfabrik. (2021, Ocak 14). Orientierung.
www.brotfabrik.wien: http://www.brotfabrik.wien/dasareal/orientierung.html adresinden alındı