Yorum | Avusturya’da Sadece Türk Bakkalları Direndi

Adem Hüyük  

Kuralsızlık nedeniyle hızla çoğalan uluslararası marketler, çevresindeki bakkalları bitiriyor.

Tekelleşmiş gıda sektörü, yerel sektörden daha ucuz ürün piyasaya sürerek, yerel esnafı iflas etmesine ya da kendi bünyesine alarak, tedarik ettiği ürünleri yerel işletmecilere sattırıyor.  

Uluslararası marketler zincirinin, yerel marketlerden ham madde fiyatları bakımından avantajlı olması, bu avantajında fiyatlara yansıması, tüketiciyi yerelden, büyük şirketlerin reyonlarındaki ürünlerine çekiyor.  

Tekel market zincirleri, uluslararası nakliye ve ithalat kolaylıklarının yanı sıra, emek gücünün daha ucuz olduğu ülkelerden düşük fiyatta ürün alarak ve yine satış sürümünün de avantajlarını kullanarak, tüketiciye daha ucuz fiyatlarda ürün sunmaktadır.  

Yerel işletmeler, yurtdışından getirecekleri ürünlerin nakliyat maliyetleri, sürekliliği olmadığı ve hacim bakımından azlığından dolayı, emek gücünün ucuz olduğu ülkelerden gelen ürünleri dahi, marketler zinciri şirketlerden daha pahalı satmak zorunda kalmaktadırlar.  

Avusturya’da özellikle Konsum Österreich, marketler kooperatifinin iflas etmesi sonrasında, Alman gıda sektörü, ülkeye çeşitli isimler altında marketler zincirini konumlandırmıştır.  

Konsum Österreich, 1978’de en önemli 14 bölgesel tüketici kooperatiflerinin merkezi ekonomik organla (eski adıyla GöC) birleşmesiyle ortaya çıkan en büyük Avusturya tüketici kooperatifiydi.

Konsum’un ideolojik alt yapısı, 1852 yıllarına dayanıyor, İmparatorluk döneminde, artan fiyatlara karşı yerel ekonomiyi dengede tutmak ve işçi ve ailelerinin yaşamalarını kolaylaştırmak – bunu yaparken de küçük esnafı gözetmek idi.  

Daha çok yerel çiftçi ve köylünün ürünlerini reyonlarına taşıyan Konsum’un 1995 yılında kapanması ve Avrupa Birliği’ne katılım süreci, büyük marketler zincirinin Avusturya’nın bütün köylerine kadar girmesine neden oldu.  

Tek Direnen Türk Marketleri  

Alman tekel marketlerin Avusturya’yı ahtapot gibi sarması, Avusturya’da bakkal geleneğinin de sonu oldu. Avusturyalı bakkal dükkanları yüksek fiyatlarından dolayı büyük süpermarket zincirleriyle rekabet edemeyerek kapandılar.  

Diğer taraftan, Türkiye’de marketler zincirinin yayılmasıyla bakkallar giderek azalıyor; “Bakkal amca” geleneği yok oluyor.

Diğer yandan, Avusturya ve Almanya’da yaşayan Türkiye kökenli göçmenler ise, son 30 yılda açtıkları binlerce bakkal ile mahallelerinde tüketicilerin gıda ve gündelik eşya ihtiyacını karşılıyor. 

1960’ların ortalarında başlayan Türkiye’den iş göçüyle beraber, Türkiyelilerin damak zevkine uygun gıda ürünlerine ihtiyaç da bu ülkeye birlikte geldi. 

Bugün Avusturya’nın genelindeki belediyeliklerine bakıldığında, belediyeliklerin yüzde 60’ında Türkiye kökenli göçmenlerin ikamet ettiği görülmekte.

Özellikle sanayi bölgelerinin köylerine kadar yerleşen göçmenlerin bulunduğu alanlarda, belirli bir nüfusa ulaşıldığında, orada bir tane Türk marketi görmek artık mümkün.  

Avusturya’nın her yerine yayılan büyük market zincirleri karşısında, o marketlerde bulunmayan, bulgur, zeytin, sucuk, dolmalık yaprak, çay ve pide gibi gıda maddelerini bulundurarak, bölgesel gıda ürünleriyle tekelleşmeye karşı, (iradesinin dışında) bir savaş başlatmıştır.  

Tekelleşen Türk Marketleri  

Bu gün sadece Viyana’nın marketlere hammadde veren toptancılar merkezinde (hal) bulunan işletmelerin yüzde 90’ı Türkiye kökenli.  

Feodal ilişkilerin kısmen hüküm sürdüğü bir ülkeden gelmiş olmanın verdiği alışkanlıklar, Türk mutfağına olan bağlılık ve İslam-i gıda tüketim geleneği karşısında, daha ucuz ürün satışı gerçekleştirmesine rağmen, tekelleşmiş marketler Türk marketlerini kapattıramadı.  

Gelinen aşamada, sokak aralarında Türk bakkalları yaşamlarını sürdüre dururken, bakkallıktan marketler zinciri oluşturan ve ürünlerinin neredeyse yüzde 80’ini Türkiye’den ithal eden şirketler bulunmakta.  

Bu şirketler, mahalle aralarındaki bakkallara ürün temin etmekte, aynı zamanda ülkede göçmenlerin yoğun yaşadığı bölgelere şubeler açmaktadır.  

Dev Şirketlerin Yapamadığını Türk Şirketler Yapıyor 

Bakkallıktan, marketler zincirine geçen Türk market anlayışı, beraberinde tekelleşmeyi doğurmuş ve fiyatların belirlenmesi, bu şirketler tarafından yapılır olmuştur.

Bu durum, küçük Türk bakkallarını fiyatların belirlenmesinde iradesiz kılmış ve bir çoğunun kapanmasına neden olmuştur.  

Artık Türkiye’den – Türk mutfağına hükmeden gıdaların ithal edilmesi birkaç şirketin inisiyatifinde fiyatlandırılıyor, buna uymayan küçük esnaf bir süre sonra rekabet edemeyerek kapatmak zorunda kalıyor.  

Büyük Tekel Market Reyonlarında Türk Ürünleri  

Zamanın akışı içinde, Avusturyalı bakkal dükkanlarının yüksek fiyatlarından dolayı büyük süpermarket zincirleriyle rekabet edemeyerek kapanmaları, Türk bakkallarına yeni bir müşteri grubunu, Avusturyalıları çekti. 

Türk bakkallarında özellikle sebze ve meyve fiyatlarının süpermarketlere göre çok daha düşük olması ve Türkiye’ye turist olarak giden Avusturyalıların Türk gıda ürünlerine artan ilgisi Türk bakkallarının Avusturya perakende gıda sektöründe yeni bir güç haline gelmesine neden oldu.

Bunun yanında, ülkede yaşayan diğer göçmen katmanlarının da – özellikle Müslüman göçmenlerin de Türk marketlerine yönelmesi, büyük marketler zincirinin dikkatini çekti.  

Tekel marketler, göçmen türeciden payına düşeni artırmak için, kendi reyonlarına Türk ürünleri koyarak, göçmen pazarını artırma girişimine girdi.  

Artık Türkiye’den ithal edilen, peynir, çay, zeytin vb. ürünleri Avusturya marketler zincirinde bulmak mümkün.  

Sonuç:  

Kapitalist üretim ilişkilerinin doğası gereği ‘’büyük balık, küçük balığı yer’’ anlayışı, feodal kültürün ve İslam-i beslenme geleneğinin ağır basmasıyla, genelde Avrupa ülkelerinde özelde ise Avusturya’da işlememiş, Türk bakkalları, büyük tekellere karşı direnmiştir.  

Lakin, kapitalist işleyiş bütün bunların dışında geliştiği için, kendisini bu seferde Türk marketçiliğinden başlayan ama bu gün bir zincir olan şirketler üzerinde işlevliğini devam ettirmekte ve küçük balıkları yutmaktadır… |©Der Virgül