Neden bazı insanlar diğerlerinden daha bulaştırıcı?

Yeni tip koronavirüs dünya genelinde yayılmayı sürdürürken bilim insanları, bazı kişilerin neden diğerlerinden daha fazla bulaştırıcı olduğu ve süper bulaştırıcı olarak anılan kişilerin bunu nasıl gerçekleştirdiği sorularına yanıt arıyor. 

New York Times’dan Gina Kolata’nın haberinde görüşlerine yer verdiği uzmanlar çok fazla sayıda insana virüs bulaştıran kişilerin genetik durumlar, toplumsal alışkanlıklar ya da basit şekilde yanlış zamanda yanlış yerde bulunmasıyla “süper bulaştırıcı” olabileceğini söyledi.

Uzmanlar süper bulaşıcılığı anlamak ve bu durumun yaşandığı ortamları önlemek kadar, spektrumun diğer ucunda bulunan, yani enfekte olduğunun farkında olmayan ancak virüs bulaştırabilen kişileri de kontrol altına almanın önemli olduğunu vurguladı.

Michigan Üniversitesi’nden epidemiyolog Jon Zelner bulaştırıcılığı fazla ve az olan kişiler ayrımını yapabilmenin salgını hafifletip kontrol altına almada büyük bir fark yaratacağını söyledi.

Eğer bir kişi süper bulaştırıcıysa temas geçmişini belirlemek önemli. Ancak enfekte olmuş kişi süper bulaştıcının tersi konumundaysa yani herhangi bir sebepten dolayı virüs bulaştırmıyorsa temas geçmişini tutma çabası boşa gidiyor.

Dr. Zelner “İşin zor tarafı bu kişilerin ne olduğunu tamamen bilemiyoruz” dedi.

Washington Üniversitesi sosyolji ve istatistik emeritus profesörü Martina Morris de bunda iki faktörün rol oynadığını belirtti.

“Bir enfeksiyonu geçirmek için kişiler arasında bağlantı olmalı ancak bu bağlantı zorunlu olsa da yeterli değil” diyen Morris, ikinci faktörün bu kişinin bulaştırıcılık derecesi olduğunu belirterek “Bu ikisi hakkında elimizde yeterli bağımsız veri yok” diye konuştu.

Yanlış şekilde bir bireyin çok sayıda kişiye virüsü bulaştırdığı iddiasının bu kişiyi olası kamusal saldırılara açık hale getirdiğini belirten Morris “Eğer kalabalık bir odada enfekte olan ilk kişiyseniz ve bu kolay bulaşan bir hastalıksa, bir süper bulaştırıcı gibi görüneceksiniz.

O odadaki herhangi bir kişi aynı etkiyi yaratabilirdi.

Siz sadece ilk sıradaydınız” dedi.

Ancak yine de bazı kişiler geniş çaplı salgınlara yol açmış gibi gözüküyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) eski direktörü Dr. Thomas Frieden de Kovid-19 bağlamında bu yüksek bulaştırıcı düzeyindeki kişilerin hasta olduklarının farkında olmayan “sessiz bulaştırıcıları” kapsayıp kapsamadığının henüz bilinmediğini söyledi. 

Dahası Frieden bu süper bulaşma olaylarında belirtileri geçmemiş ancak evde kalacak kadar hasta olmayan kişilerin de rol oynayabileceğini belirtti. 

Bunda fazla oranda virüse kalarak enfekte olan kişilerin de rol oynayabileceğini belirten Frieden kalabalıktan uzak durmak ve hijyen kurallarına uymanın süper bulaşmaları önleyebileceğini vurguladı.

ABD’deki süper bulaşma vakaları

Haberde ABD’de yeni koronavirüsün yayılmasında süper bulaşma olaylarının da etkili olduğu belirtildi.

Bunlardan biri şubat sonunda Boston Marriott Long Wharf Otel’inde Biogen adlı ilaç şirketinin 175 yöneticisinin katıldığı konferanstı.

Bu kişilerden birine Kovid-19 teşhisi kondu. 2 hafta sonra virüsten enfekte olan 108 Massachusetts sakininin yüzde 75’inin Biogen’le alakalı olduğu tespit edildi.

Enfeksiyonun otelden diğer Massachusetts sakinlerine ve eyaletlere yayıldığı belirtildi. 

San Diego’da tıp alanında faaliyet gösteren bir araştırma şirketi olan Scripps Research’un direktörü Dr. Eric Topol da “Neden bu konferans? O sırada çok sayıda konferans vardı ve bu sosyal mesafe önlemleri öncesiydi. Orada bir şey yaşanmış olmalı” diye konuştu.

12 Mart’ta Connecticut eyaletindeki bir doğumgünü partisine de 50 kişi katıldı. Katılımcıların yarısına virüs bulaştı.

Vakaların diğerlerine yayılması o kadar hızlı arttı ki yetkililer temas geçmişini izlemeyi bırakmak zorunda kaldı.

29 Şubat’ta Georgia eyaletindeki bir cenazede de bir kişi istemeden virüsü diğer 200 kişiye bulaştırdı.

İllionis’teki Cook County cezaevinde de en az 400 bilinen Kovid-19 vakası var.

‘Patient Zero’yu bulmak yardımcı olmayacak ‘

Bulaşıcılık eğrisinin diğer tarafında da enfekte olan ancak diğerlerine virüs bulaştırmıyor gibi gözüken kişiler bulunuyor. 

Güney Kore’deki MERS salgını sırasında da hastaların yüzde 89’u hastalığı başkasına bulaştırmamıştı.

Bunun Kovid-19 salgınındaki çarpıcı bir örneği ABD’nin Illinois şehrinde yaşayan bir çift. 

23 Ocak’ta Çin’in Vuhan kentinden ülkeye dönen kadın eyaletteki ilk laboratuvarda Kovid-19 teşhisi konulan vaka oldu. 30 Ocak’ta kocası enfekte oldu.

Bu ülkede bir kişiden kişiye geçen ilk vaka olarak tespit edildi. İkili ağır olarak hastalığı geçirip iyileşti. Eyalet sağlık yetkilileri ikilinin 195’i sağlık görevlisi 372 kişiyle temas kurduğunu tespit etti.

Ama bu kişilerin hiçbirine yeni koronavirüs bulaşmadı.

Chicago Kamu Sağlığı Departmanı’ndan Dr. Jennifer Layden bu yüksek seviyeli bulaşma azlığının birkaç faktörden kaynaklanabileceğini söyledi.

Layden bu faktörler arasında çiftin diğerleriyle enfeksiyonun hangi safhasında temas kurduğunun, öksürüp hapşırmadıklarının, bu temaslar sırasındaki yakınlıklarının ve temas kuran kişilerin enfeksiyonlara karşı daha dayanıklı durumda olup olmadıklarının önemli olduğunu belirtti. 

Columbia Üniversitesi’nden tıp tarihçisi Samuel K. Roberts da kamunun bir salgının tekl bir kişiden başlayıp başlamadığını bilmesinin önemli olmadığını vurguladı.

“Daha önemlisi biz kendimizi nasıl koruyacağız?” diyen Roberts ” Salgının varlığının ilk farkedildiği kişiyi (patient zero) bulmak yardımcı olmayacak.

Bu sadece varolan korkuları canlandıracaktır” ifadelerini kullandı. Independent Türkçe, New York Times

© Bild: virgül