Yürüyen merdivenlerde yürümeli mi yoksa ayakta mı durmalı?

Prof. Lesley STRAWDERMAN
Mississipi Üniversitesi

Onları sevin veya onlardan nefret edin, insanları güvende tutmak ve araçların sorunsuz şekilde hareket etmesine yardımcı olmak için trafik yasaları mevcuttur. Ve yasal olarak uygulanabilir olmamakla birlikte, yaya trafiğinin de kendi yazılı olmayan kuralları vardır.  Örneğin rahatsız etmeyi en aza indirmenin yolu olarak “Pardon! Çarptığım için özür dilerim! “; acil yetişmesi gerekiyorsa “Oraya daha hızlı ulaşmak istiyorum! “ gibi yürüme görgü kurallarını kullanır.

Üstüne düşünmüyor olsanız bile, daha yavaş yürüyen insanların yolun dışına doğru yöneldiği , daha hızlı yürüyenlerin yolun iç taraflarına girdiği ortak yaya trafiği kurallarına uyuyorsunuz. Amerika Birleşik Devletleri’nde bu, yolların sağ şeridinde yavaş araçlar kalırken, hızlı araçların soldan geçtiği sokak trafik kuralları ile uyumludur.

DOĞAL YAYA ŞERİTLERİ
Geçişe yönelik bu yaklaşım, yaya trafiği şeritlerinin oluşmasına yol açıyor.  Kaldırımlar yollar gibi boyanmıyor olsa da, bu işlevsel şeritler yayaların daha rahat ve hızlı hareket etmesine yardımcı olabiliyor. Benim gibi insan sistemleri mühendisleri, yaya şeritlerinin kalabalık ortamlarda doğal olarak ortaya çıktığını biliyor.

SAĞDA DURMAYI TEŞVİK EDEN İŞARETLER
İnşa edilmiş alanlarda, tasarımcılar belirli yaya trafik düzenlerini teşvik etmek için farklı teknikler kullanmaktadırlar. Bunun bir örneği, yayaları yürüyen merdivenlerde “sağda durmaya” teşvik eden işaretlerdir. Yürüyen merdivenleri kullanan insanlar, ayakta duruyorlarsa basamakların sağ yarısını, yürüyorlarsa (veya koşuyorlarsa!) yürüyen merdivenlerin sonuna ulaşmak için sol yarıları kullanırlar.

Ancak yürüyen merdiven üzerindeki iki yaya trafiği şeridi hedefinize daha çabuk ulaşmanıza yardımcı oluyor mu? Yürüyenler için bir şerit ve ayakta duranlar için bir şerit olmalı mı yoksa her iki şerit de sadece ayakta durmak için mi kullanılmalı? Bir çalışma, yayaların yüzde 74.9’unun yürüyüş yerine yürüyen merdiven üzerinde durmayı seçtiğini bildirdi. Kalabalığın küçük, sabırsız bir bölümü için yürüyen merdiven şeridinin tamamı açık bırakılmalı mı?

AYAKTA DURAN YAYA SAYISININ İKİ KATINDAN DAHA FAZLASINI TAŞIYABİLİR  
Tasarımcılar yol, bina ve aralık gibi alanları planlarken, çevredeki her insan için ihtiyaç duyulan alanı göz önünde bulundururlar. Gereken alan, alanın nasıl kullanılacağına bağlı olarak değişir. Bir yaya için, “tampon bölge”, bir insanın kendisini ne kadar rahat hissetmesi gerektiğini açıklar ve aktiviteye göre farklılık gösterir. Ayakta duran birisinin ortalama olarak, 3 fit kareden (0.3m²) biraz fazla bir alana ihtiyacı vardır; oysa yürürken bir yayanın sekiz fit kareden (0.75m²) daha fazla alana ihtiyacı vardır. Bu, yürüyen merdiven gibi kısıtlı bir alanın, yürüyen yayalar tarafından kullanılırsa, ayakta duran yaya sayısının iki katından daha fazlasını rahatça taşıyabileceği anlamına gelir.

“SADECE AYAKTA”
Londra’da plancılar, metro istasyonlarında sıklıkla tıkanan bir yürüyen merdiven üzerinde “sadece ayakta” politikasına geçerek saatlik kapasitede yüzde 27’lik bir artış elde ettiler. Tıkış tıkış bir yürüyen merdiven üzerinde yürüyüşe izin verilmedi, bu sayede daha fazla insanın istasyonda daha önce olduğu gibi hareket etmesine izin verildi. Yüksek verimli bir yürüyen merdiven, en fazla inen kişi sayısına sahip olandır – yani en çok kişiyi hedefe taşıyandır.

YÜRÜMEK MERDİVENİN KAPASİTESİNİ AZALTIYOR
Ancak değişim tartışmalıydı. Ulaştırmadaki sosyal düzen çoğu zaman bireysel gezginleri destekledi. Örneğin, insanların sola doğru yürümelerine izin vermek, bazı kişilerin daha hızlı hareket etmesine izin veriyor, ancak yürüyen merdiven kapasitesini azaltıyor ve diğerleri için toplam seyahat süresini yavaşlatıyor. Yürüme için yürüyen merdiven şeritlerinden birini kullanmak, yürüyen yaya çıkışının daha hızlı çıkmasına yardımcı olabilirken, yürüyüş yapanların trafiğin geri kalanına göre değişen hızları genel verimliliği engelliyor. Genel sistemi iyileştirmek için, sistem düzeyinde verimlilik dikkate alınması gereken şeydir.

AKIŞINA BIRAKMAK YORMUYOR
Mühendisler, aşırı kalabalık bir alanda çok fazla yaya olduğunu hesaba katıyor. Bu gibi durumlarda, yayalar düşük yoğunluklu veya açık alanda olduğundan daha yavaş yürüme eğilimindedir. Bu daha yavaş tempo hem alan eksikliğinden hem de her yayanın daha fazla karar alma ihtiyacından kaynaklanıyor – hızlanmalı mıyım, yavaşlamalı mıyım?

Bu kişiyi geçmeli miyim, beklemeli miyim? Muazzam sayıda küçük karar, yayaların etraflarındakiler gibi davranmasına neden olabiliyor. Kelimenin tam anlamıyla akışına bırakma zihniyeti, yürümeyi zihinsel olarak daha az yorucu kılıyor.

Dolayısıyla insanlar bir yürüyen merdivene yaklaştığında, genellikle hemen önlerindeki kişinin yaptığı şeyi yaparlar. Önlerindeki kişi yürürse yürür, duruyorsa dururlar. Tek gereken, trendi başlatan biri.

Yürüyen merdivenin iki tarafında durun. Diğerleri takip edecek. Mantıksız görünüyor olabilir ama bir değişiklik, özellikle kalabalık alanlarda yapılan bir değişiklik, herkesin hedefe daha hızlı ulaşmasına yardımcı olacaktır.